Rib and Sea

Του Σωτηρίου Καλαμίτση.

Επειδή η ρουτίνα των Μνημονίων είναι τραγική, αλλά ταυτοχρόνως και κωμική, αν λάβουμε υπόψη ότι βγήκε ο Λάκης να εξηγήσει στο νοήμον [;] κοινό του  με αριθμούς τη διαφορά τού mail Χαρδούβελλη από τον κόφτη Ευκλείδη/Καρούμπαλου και καταχειροκροτήθηκε, σκέφτηκα να το ρίξω στη μετάφραση ενός ενδιαφέροντος [όχι για όλους] κειμένου ανδρός τινός ονόματι Jeffrey Sachs [Director of The Earth Institute Columbia University and Special Advisor to United Nations Secretary-General Ban Ki-moon on the Millennium Development Goals] με ημερομηνία 01.08.2015 και τίτλο: «Θάνατος δια χρέους: η απάντησή μου στο γερμανικό Υπουργείο Οικονομικών». «Ο Δρ Ludger Schuknecht, ανώτερος οικονομολόγος του γερμανικού Υπουργείου Οικονομικών, εξηγεί την άποψη του υπουργείου του σε σχέση με την Ελλάδα. Η άποψή του συνοψίζεται κατά βάση στο ότι οι χώρες της Ευρωζώνης  πρέπει να ζουν με ίδια μέσα, να συμφιλιωθούν με τα βάρη των χρεών τους και να πάρουν το μεταρρυθμιστικό φάρμακό τους, όπου απαιτείται. Εάν ενεργήσουν με τον τρόπο αυτό, θα επιτύχουν, όπως δείχνει το παράδειγμα της Ιρλανδίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.  Η Ελλάς δεν μπορεί παρά να αιτιάται εαυτήν. Και πράγματι είχε μπει στον δρόμο της ανάκαμψης στα τέλη του 2014, αν δεν παρεξέκλινε από την πορεία της.

Τρέφω τεράστιο σεβασμό για τον Δρα Schuknecht ως έναν ικανό και βαθύνοα οικονομολόγο. Πιστεύω, όμως, ότι του διαφεύγει μία ιστορική πραγματικότητα. Ενώ η συνταγή του ασφαλώς και είναι  ορθή τις περισσότερες φορές – οι χώρες πρέπει να αποπληρώνουν τα χρέη τους και να αναλαμβάνουν τις αναγκαίες μεταρρυθμιστικές δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση – είναι μερικές φορές λανθασμένη. Λανθασμένη είναι, όταν η εξυπηρέτηση του χρέους, συνδυασμένη με οικονομικές παθογένειες, μπορεί να οδηγήσει την κοινωνία σε κατάρρευση. Η σοφία έγκειται στην αναγνώριση του πότε είναι λανθασμένη και να ενεργήσει κανείς δημιουργικά στις περιπτώσεις αυτές.

Ήταν λανθασμένη στην περίπτωση της Γερμανίας της Βαϊμάρης τη δεκαετία του ΄20 και στις αρχές της δεκαετίας του'30, όταν η Γερμανία οδηγήθηκε σε υπερπληθωρισμό και στη συνέχεια σε ύφεση. Οι Γερμανοί απηύθυναν έκκληση στις ΗΠΑ για μακροπρόθεσμη οικονομική απαλλαγή από επανορθώσεις και πληρωμές χρεών, αλλά δεν την έλαβαν εγκαίρως. Πρώτα ήλθε ο υπερπληθωρισμός, ακολούθησε η μαζική ανεργία, ύστερα η τραπεζική κατάρρευση και ακολούθως πλήρης απαξίωση του τραπεζικού συστήματος  το 1931, η οποία κατέληξε στο κλείσιμο των τραπεζών (όπως σήμερα στην Ελλάδα). Τελικά ο Πρόεδρος Hoover παρεχώρησε moratorium για το χρέος, αλλά ήταν πολύ αργά: ο Hitler ανήλθε στην εξουσία τον Ιανουάριο του 1933.

Ηταν λανθασμένη στην περίπτωση πολλών χωρών της Λατινικής Αμερικής στη δεκαετία του ΄80. Στη δεκαετία του ΄70 η απερίσκεπτη δανειοδότηση από αμερικανικές τράπεζες και ο απερίσκεπτος δανεισμός από νοτιοαμερικανικές κυβερνήσεις οδήγησαν στην καταστροφική κρίση χρέους της Λατινικής Αμερικής της δεκαετίας του ΄80 ως επακόλουθο μίας μεγάλης ανόδου των αμερικανικών επιτοκίων το 1981. Επί αρκετά χρόνια στη δεκαετία του ΄80  οι ΗΠΑ επέμεναν  στην πολιτική τού «επέκτεινε και προσποιήσου», ήτοι να δανείζεις την οφειλέτιδα χώρη τα αναγκαία χρήματα για να εξυπηρετεί το χρέος. Εν τούτοις οι χώρες αυτές περιέπεσαν σε υψηλό πληθωρισμό και πολιτική αστάθεια. Εν τέλει οι ΗΠΑ προώθησαν πακέτο μεταρρυθμίσεων και άφεσης χρεών.

Ασφαλώς και ήταν λανθασμένη στην Πολωνία το 1989, όταν το χρέος της σοβιετικής εποχής σκότωνε την ελπίδα δημιουργώντας υψηλό πληθωρισμό και απειλώντας την αναδυόμενη μετακομμουνιστική δημοκρατία στη φάτνη. Ήμουν οικονομικός σύμβουλος της Πολωνίας τον καιρό εκείνο και παρότρυνα με ζέση τους G7 να παραχωρήσουν άφεση χρέους στην Πολωνία. Οι ΗΠΑ συμφώνησαν γρήγορα και σοφά. Μετ’ ου πολύ ακολούθησαν τις ΗΠΑ και οι υπόλοιπες χώρες των  G7.  Τελευταία συμφώνησε η Γερμανία, οπότε η Πολωνία έτυχε της άφεσης και η οικονομική ανάπτυξη και η νέα δημοκρατία άνθησαν.

Ήταν λάθος να επιμείνει κανείς στην πλήρη εξυπηρέτηση από τη Ρωσσία το 1992, όταν ο  Yeltsin κληρονόμησε μία χρεωκοπημένη μετασοβιετική οικονομία. Όπως και στην Πολωνία το 1989, προέτρεψα σθεναρά για μία απαλλαγή της Ρωσσίας από το χρέος. Τη φορά αυτή, όμως, οι ΗΠΑ, η Γερμανία και άλλες χώρες  απέρριψαν τη συμβουλή. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η Ρωσσία βίωσε επί αρκετά έτη οικονομική αναταραχή και αστάθεια που οδήγησαν στην απώλεια της   πίστης του λαού στους νέους και εύθραυστους δημοκρατικούς θεσμούς.  Η προσέγγιση της Ρωσσίας από τη Δύση ενίσχυσε μια εθνικιστική έξαρση εντός της Ρωσσίας, παρόμοια εκείνης της Γερμανίας της Βαϊμάρης απέναντι στις εξοντωτικές μεταπολεμικές επανορθώσεις.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι το να πιστεύεις πως καταχρεωμένες ανεξάρτητες κυβερνήσεις πρέπει πάντοτε να εξυπηρετούν τα χρέη τους είναι μία καλή αρχή εννέα φορές στις δέκα, αλλά μπορεί να είναι καταστροφή τη δέκατη φορά. Δεν πρέπει να ωθούμε τις κοινωνίες στο σημείο διάλυσης, ακόμη και αν είναι μόνον αυτές οι ίδιες υπεύθυνες για το χρέος τους.

«Άξιζε» η μεταπολεμική Γερμανία το σχέδιο  Marshall; Όχι. Το σχέδιο Marshall και η συμφωνία του 1953 για το χρέος ήταν σοφές πολιτικές, για να επιτρέψουν στη Γερμανία μία επανεκκίνηση; Ναι.      «Άξιζε» η Ρωσσία άφεση χρέους το 1992; Όχι.  Θα ήταν σώφρον να δοθεί στη Ρωσσία άφεση χρέους; Ναι.
«Αξίζει» η Ελλάδα μία άφεση χρέους; Όχι. Η ελληνική οικονομία  έτυχε κακοδιαχείρισης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η άφεση χρέους για την Ελλάδα θα ήταν μία καλή ιδέα; Ναι.

Η Ελλάς δανείσθηκε πάρα πολλά, απέτυχε στην πάταξη της διαπλοκής και της διαφθοράς και δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει νέες ανταγωνιστικές βιομηχανίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ελλάς δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το χρέος της στο ακέραιο. Η οικονομία είναι διαλυμένη. Οι εξαγωγές είναι πολύ λίγες, για να επιτρέψουν στη χώρα  να επιδιώξει την ανάπτυξη μέσα από αυτές, όπως συνέβη με επιτυχία στην Ιρλανδία και αλλού. Οι τράπεζες είναι διαλυμένες, οπότε οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να αποκτήσουν κεφάλαια για επανεκκίνηση. Η Ελλάς βρίσκεται σε ένα σπιράλ θανάτου λόγω λιτότητος, αποκεφαλαιοποίησης, διαρροής εγκεφάλων, φυγής κεφαλαίων και διογκούμενης κοινωνικής αναταραχής.

Πώς το ξέρω; Παρακολουθώ κάθε μέρα επί έξη έτη  και προσπάθησα να βοηθήσω αρκετές ελληνικές κυβερνήσεις, αριστερές, δεξιές και κεντρώες, με σκοπό να προβούν σε μία έξυπνη διευθέτηση με τη Γερμανία και την υπόλοιπη ευρωζώνη, ώστε να μπουν σε τροχιά ανάκαμψης.  Αυτό που βίωσα, όμως, είναι ότι ο Γερμανός Υπουργός Οικονομικών ουδέποτε ανεζήτησε όλα αυτά τα χρόνια μία πραγματική λύση.

Η Ελλάς διανύει περίοδο οικονομικής κρίσης εξ ίσου δραματικής με εκείνη που αντιμετώπισε η Γερμανία υπό τον Heinrich Brüning την περίοδο 1930-33.  Ο δείκτης ανεργίας είναι 27%, η ανεργία των νέων είναι σχεδόν 50%, η παραγωγή είναι μειωμένη κατά 30%, οι τράπεζες βρίσκονται σε πανικό και καταρρέουν. Η Ελλάς βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Η Γερμανία είναι σε θέση να δώσει στην Ελλάδα όσες διαλέξεις θέλει και να ικανοποιήσει όλες τις απαιτήσεις που θέλει, αλλά η Ελλάς θα καταρρεύσει, αν αναγκασθεί να εξυπηρετήσει  όλα τα χρέη της ταυτόχρονα με τις δημόσιες δαπάνες. Είναι αδύνατον να ακολουθήσει κανείς μία τέτοια πολιτική, όπως  συνέβη και με τη Γερμανία υπό τον Brüning. Συνεπώς, καμμία δημοκρατικά εκλεγμένη ελληνική κυβέρνηση δεν θα είναι σε θέση να επιβιώσει περισσότερο από λίγους μήνες κάθε φορά. Ο σημερινός δρόμος δεν οδηγεί παρά στην καταστροφή της Ελλάδος.

Οι Γερμανοί φορολογούμενοι πιστεύουν ότι υπήρξαν υπέρ το δέον γενναιόδωροι προς την Ελλάδα δίνοντάς της αλλεπάλληλα δάνεια. Αυτό, όμως, αποτελεί εν μέρει οφθαλμαπάτη. Οι φορολογούμενοι υπήρξαν γενναιόδωροι με τις τράπεζές τους και όχι με την Ελλάδα.

Από την Ελλάδα ζητήθηκε να χρησιμοποιήσει τα πρώτα € 100 δισ. της διάσωσής της το 2010 όχι για τον εαυτό της, αλλά για να αποπληρώσει δάνεια προς τράπεζες, γερμανικές και γαλλικές ως επί το πλείστον. Ομοίως, της ζητήθηκε το δεύτερο και το τρίτο πακέτο διάσωσης να χρησιμοποιηθούν για αποπληρωμή χρεών προς εξωτερικούς δανειστές. Σχεδόν καθόλου από τα κεφάλαια της διάσωσης  δεν χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηριχθούν οι επενδύσεις που χρειάζεται η Ελλάδα, για να επιτύχει ανάπτυξη δια των εξαγωγών ή για να ικανοποιηθούν επείγουσες κοινωνικές ανάγκες.

Τώρα η Ελλάδα θα λάβει τέταρτο πακέτο, για να χρησιμοποιηθεί και πάλι προς αποπληρωμή του ΔΝΤ, της ΕΚΤ του ΕΤΧΣ και άλλων πιστωτών, καθώς και να εγχύσει χρήμα στις χρεωκοπημένες τράπεζές της.  Ναι, οι Γερμανοί φορολογούμενοι υπήρξαν γενναιόδωροι προς τους  πιστωτές της Ελλάδος, τράπεζες και άλλους, αλλά όχι προς τον ελληνικό λαό.

Εν ολίγοις, η εξυπηρέτηση του χρέους αποτελεί ένα παιχνίδι οβίδων: δώστε στην Ελλάδα δεκάδες δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε δύο χρόνια, ώστε να μπορεί η Ελλάδα να αποπληρώνει τα χρέη που οφείλει. Οι επαγγελματίες αποκαλούν αυτή την πολιτική «επέκτεινε και προσποιήσου». Το πρόβλημα είναι ότι το χρέος αυξάνει, οι ελληνικές τράπεζες πεθαίνουν και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις καταρρέουν. Η φυγή των εγκεφάλων από την Ελλάδα συνεχίζεται. Πρόκειται για θάνατο δια χρέους. Η στρατηγική απέτυχε για τη λατινική Αμερική τη δεκαετία του ΄80 και δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα να ξεφύγει από την οικονομική θανάσιμη παγίδα της.

Για να μην πολυλογώ, όταν μία κρίση είναι τόσο βαθειά όσο αυτή της Ελλάδος, ο πιο ισχυρός πιστωτής έχει ιστορικές ευθύνες. Η Γερμανία πρέπει να βοηθήσει την Ελλάδα να κάνει ένα νέο ξεκίνημα, να μην καταρρεύσει. Η Γερμανία  πρέπει  να δράσει  και να παραχωρήσει μερική άφεση χρέους στην Ελλάδα στο όνομα της ευρωπαϊκής  ευημερίας, δημοκρατίας και ενότητας.

Βεβαίως, μία τέτοια άφεση χρέους πρέπει να συνοδεύεται από μείζονες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα. Εν τούτοις, όπως η Γερμανία γνωρίζει πολύ καλά, χάρη στις δικές της μεταρρυθμίσεις της Agenda 2010 που ψηφίσθηκαν υπό τον καγκελάριο Schröder, μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, στη δημόσια διοίκηση, στη Δικαιοσύνη ή στο «άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων» παίρνουν χρόνο μέχρι να μεταφραστούν σε οικονομική ανάπτυξη. Τότε η Γερμανία είχε παραβιάσει τα κριτήρια του Μάαστριχτ σε συνδυασμό με τις δικές της μεταρρυθμίσεις. Σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ χειρότερη μοίρα. Έχει ανάγκη άφεσης χρέους, για να αποδώσουν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειές της.».
    
ΔΙΚΑ ΜΟΥ ΣΧΟΛΙΑ: Όλες οι διαπιστώσεις του διαπρεπούς οικονομολόγου ανταποκρίνονται στην πικρή αλήθεια. Το ζήτημα είναι πώς θα διαχειρισθούμε μία ενδεχόμενη άφεση χρέους, βαρβαριστί «κούρεμα χρέους»; Με Καρανίκες, Φλαμπουράρηδες, Γιακουμάτους, Στυλιναίδηδες, Αδώνιδες, Χατζηδάκηδες, Βαρβιτσιώτηδες, Βενιζέλους, Χρυσοχοΐδηδες, Μιχελογιαννάκηδες, Αυλωνίτες, Καρακώστες, Μανιούς, Πολάκηδες, Λοβέρδους κ.λπ.; Με διακοπές των συγκοινωνιών ακόμη και τις καθημερινές, προκειμένου να μετάσχουν οι εργαζόμενοι στις γενικές συνελεύσεις των σωματείων τους, με διορισμούς  των κολλητών, με περικοπές συντάξεων και μισθών στους πάντες εκτός βουλευτών, δημάρχων και περιφερειαρχών; Με τη Δικαιοσύνη να κλείνει τα μάτια, όπου την καλούν, και να ξεσκίζει τους μεροκαματιάρηδες; Με διαδηλώσεις διαφόρων οργανώσεων για τον ίδιο σκοπό, αλλά σε διαφορετικές πλατείες; Με το μότο «ο καθένας για την πάρτη του και να πάει ο άλλος να γαμηθεί»;  Δεν το βλέπω! Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που οι δανειστές απαιτούν από τις μαριονέτες τους που ακούουν στο όνομα «διεφθαρμένο μέχρι μυελού οστέων ελληνικό πωλητικό σύστημα» να σταματήσουν το φαγοπότι ανεξαρτητοποιώντας από τη Γενική Κυβέρνηση υπηρεσίες όπως η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου και η Γενική Γραμματεία Εσόδων. Τελικά μήπως πρέπει όλη η διακυβέρνηση της χώρας να περάσει σε Ανεξάρτητες Αρχές; Αλλά από την άλλη πώς να γίνει κάτι τέτοιο, όταν η χώρα που μας διαφεντεύει είναι η ίδια η πηγή της μίζας, η οποία μας οδήγησε στο σημερινό χάλι;
Και ένα τρανταχτό παράδειγμα της αναλγησίας των κυβερνώντων που επιβεβαιώνει όλα τα ανωτέρω. Έχουν βάλει κόφτες παντού, αλλά με τα άρθρα 159-164 του πολυνομοσχεδίου [=4ου Μνημονίου] που θα ψηφισθεί την Κυριακή ιδρύεται Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Πολιτικής υπαγόμενη απ’ ευθείας στον πρωθυπουργό. Εκτός από γενικό γραμματέα [μήπως τον Καρανίκα;] προβλέπεται η πρόσληψη 52  υπαλλήλων. Το συνολικό κόστος λειτουργίας υπολογίζεται σε € 1.600.000 ετησίως. Μέσος μισθός των υπαλλήλων € 2.000. Στα άρθρα 127 – 135 προβλέπεται η ίδρυση Δημόσιας Αρχής Λιμένων προκειμένου να υπάρξει καλύτερος συντονισμός των κεντρικών λιμανιών της χώρας. Η υπηρεσία θα υπάγεται στον υπουργό Ναυτιλίας και θα στελεχωθεί από 30 άτομα.
Θα πρότεινα, λοιπόν, κάτι άλλο, μήπως και δούμε άσπρη μέρα: να μας χαρίσουν όλα τα χρέη, αλλά να μας απαγορεύσουν να δανειζόμαστε στα επόμενα 100 χρόνια.