Rib and Sea

Αναδημοσίευση από το τεύχος Δεκεμβρίου 1994 του περιοδικού "Γιώτιγκ & Θάλασσα".

Θυμάται και περιγράφει ο Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Το εγχείρημα της αυτόνομης κατάδυσης στα 200 μέτρα, σε ανοικτή θάλασσα από τον Κώστα Θωκταρίδη, είχε ήδη αναβληθεί για την Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου του 1994. Τα τεχνικά προβλήματα που αντιμετώπιζα στο επαγγελματικό φουσκωτό που είχα εκείνη την εποχή και θα εκτελούσε χρέη σκάφους ασφαλείας, τράβηξαν μερικές ημέρες πίσω την προσπάθεια και, μαζί, την αγωνία για το αποτέλεσμα. Τα πάντα ωστόσο ήταν έτοιμα το πρωί εκείνης της Δευτέρας στο Καλαμάκι. Το κλειστό φορτηγάκι του Κώστα μετακόμισε, κυριολεκτικώς, τον καταδυτικό εξοπλισμό και τους τέσσερις αυτοδύτες στο επτάμετρο φουσκωτό. Εικοσιμία φιάλες κατάδυσης και δύο τεράστιες φιάλες οξυγόνου, ένα κινητό φαρμακείο, καταδυτικές στολές, μάσκες, πέδιλα, ρυθμιστές, λεκάνες με σχοινιά, βάρη και πλωτήρες φορτώθηκαν στο φουσκωτό που έμοιαζε να μην καταλαβαίνει και πολλά πράγματα.

Το σημείο που είχα επιλέξει, σαν το πλέον κατάλληλο για το εγχείρημα του Κώστα, ήταν ο κόλπος της Επιδαύρου, με βάθη που κυμαίνονται από τα 250 μέτρα και πάνω. Οι καιρικές συνθήκες ήταν κάτι περισσότερο από ευνοϊκές, αφού ούτε η σημαία δεν είχε το κουράγιο να κυματίσει!

Μια ώρα αργότερα τα σχοινιά με τον εξοπλισμό αποσυμπίεσης και το τεράστιο ναυτικό κλειδί-"τεκμήριο" άρχισαν να χάνονται στο βαθύ μπλε, ένα περίπου ν. μίλι δυτικά του κάβου της Κρασοπαναγιάς. Είναι κάτι τέτοιες στιγμές που μένει κανείς άφωνος μπροστά στις δυνατότητες των gps και των τρισδιάστατων βυθομέτρων. Απίστευτες ανθρώπινες επινοήσεις!

Κάποιο μπλέξιμο στο σχοινί της αποσυμπίεσης, με τους ναργιλέδες και τις φιάλες, καθυστέρησε την προσπάθεια του Θωκταρίδη, που έμενε ατάραχος μέχρι εκείνη τη στιγμή, έχοντας καρφωμένα τα ακουστικά του walkman στ' αυτιά του. Ο Παναγιώτης Μαντόπουλος, αρχικά, και ο Μάριος Πέτρου αργότερα, ανέλαβαν να λύσουν το πρόβλημα με τρεις καταδύσεις στα 50 μέτρα, ανάβοντας το πράσινο φως στον Κώστα για την παγκόσμια πρωτιά του! Ο τέταρτος της παρέας, ο Κώστας Λάζαρης, εκτελούσε χρέη γενικών καθηκόντων, ενώ σε μένα έπεσε ο άχαρος ρόλος της παρακολούθησης, γενικώς και αορίστως, μαζί μ' εκείνο το σφίξιμο στο στομάχι.

Είχα από ώρα συνθέσει τα μακάβρια πλάνα μιας ενδεχόμενης αποτυχίας, αλλά βέβαια τα κρατούσα για τον εαυτό μου. Κάποια στιγμή, μόνο, την ώρα που ο Λάζαρης βοηθούσε τον Θωκταρίδη να φορέσει τα... τρία (!) πουλόβερ, τις μάλλινες κάλτσες (!) και το θερμοφάν (!) κάτω από την, στεγανού τύπου, στολή, του υπέβαλα δειλά μερικές κουτοπόνηρες ερωτήσεις, όπως τι θα γίνει αν κάτι δεν πάει καλά, πόσο χρόνο έχω στη διάθεσή μου να τον μεταφέρω στη Σαλαμίνα, γιατί φοράει τόσα ρούχα μ' αυτόν τον καύσωνα κ.λπ. Ο Κώστας χαμογέλασε λέγοντας:

"Πρώτα για τα πουλόβερ και τις κάλτσες που κοιτάζεις έκπληκτος. Εκεί κάτω η θερμοκρασία είναι περίπου 5 βαθμοί πάνω από το μηδέν! Αν υπολογίσεις πως ο συνολικός χρόνος κατάδυσης θα υπερβεί, ενδεχομένως, τις 6 ώρες, μαζί φυσικά με τον χρόνο που απαιτείται για την αποσυμπίεση, μπορείς να καταλάβεις ότι και πάλι λίγα φοράω! Όσο για τους φόβους που έχεις, καλύτερα να ηρεμήσεις! Πρώτον γιατί αν συμβεί κάτι σ' αυτό το βάθος ξέχνα με και, δεύτερον, γιατί ο θάλαμος της Σαλαμίνας δεν μπορεί να βοηθήσει σ' αυτή την περίπτωση, αφού δεν έχει τους πίνακες που χρησιμοποιώ! Αν πάντως δεν πάει κάτι καλά με τα φώτα, θα αναδυθώ, αφού το απόλυτο σκοτάδι σ΄αυτά τα βάθη, σε συνδυασμό με το φυσιολογικό δέος που ήδη νοιώθω, δεν θα μου επιτρέψει να φθάσω στον στόχο μου!".

Έμεινα αποσβολωμένος να τον κοιτάζω, αλλά αμέσως σκέφτηκα αναπολώντας μερικές δικές μου "τρέλες". Ο καθένας στο είδος του...

Οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν 5 λεπτά πριν τις 12 όταν ο Θωκταρίδης, με όλον εκείνο τον εξοπλισμό επάνω του, που τον έκανε να μοιάζει με εξωγήϊνο, χάθηκε κάτω από τον υγρό γαλάζιο καθρέφτη. Μείναμε οι υπόλοιποι να κοιταζόμαστε σιωπηλοί, καρφωμένοι στα ρολόγια μας που έδειχναν πάντως απρόθυμα να λειτουργήσουν! Η ζέστη ήταν αφόρητη για τέτοια εποχή, με θερμοκρασία 35 βαθμών και θάλασσα που θύμιζε βαθυγάλανο... ζελέ! Ένα ασήμαντο, αντίθετης φοράς, θαλάσσιο ρεύμα παρέσυρε τις φυσσαλίδες ζωής του Κώστα λίγα μόλις μέτρα μακριά από την πρύμη του φουσκωτού, απόδειξη πως και η άκρη του σχοινιού που κρατούσε το τεράστιο ναυτικό κλειδί μετέωρο στα 220 μέτρα ήταν κάπου εκεί, μειώνοντας ίσως την απόστασή του από την επιφάνεια κατ' ελάχιστο.

Μια ώρα αργότερα άρχισε η αργή ανάδυση του Κώστα. Κανείς δεν γνώριζε, μέχρι εκείνη τη στιγμή, αν είχε "καρφώσει" τον χρυσό κρίκο στα 210 μέτρα. Έπρεπε να περιμένουμε λίγο ακόμη μέχρις ότου ο Μάριος τον συναντήσει μερικές δεκάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια, σε μια από τις στάσεις αποσυμπίεσης. Το καλό νέο έφτασε γρήγορα. Ο Κώστας είχε για πρώτη φορά φτάσει στα 210 μέτρα! Μια κατάδυση που αποτελούσε παγκόσμιο (ανεπίσημο) ρεκόρ σύμφωνα με τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε!

Μαζί με την είδηση ότι όλα πήγαν καλά, πέταξε και η αγωνία όσων είχαμε παραμείνει στο φουσκωτό, μαζί και η αδρεναλίνη που είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή κατακλύσει τις φλέβες μας. Θυμήθηκα τα λόγια του Θωκταρίδη όταν σε ανύποπτο χρόνο τον είχα ρωτήσει, τι αισθάνεται όταν πρόκειται να επιχειρήσει παρόμοιες καταδύσεις.

"Νομίζεις ότι δεν φοβάμαι; Φοβάμαι, και πολύ μάλιστα, όταν είμαι έξω απ' το νερό και προετοιμάζομαι! Μόλις όμως πέσω στη θάλασσα, περνάνε όλα! Πολλές φορές, μάλιστα, όταν αντιμετωπίζω προβλήματα στη ζωή, φέρνω στη φαντασία μου το αχανές του υγρού στοιχείου και ηρεμώ!".

Στα έξι μέτρα ο Κώστας έμεινε κοντά δυο ώρες, παρέα με τον Μαντόπουλο και τον Πέτρου, ενώ εγώ με τον Λάζαρη βουτάγαμε εναλλάξ στο νερό, παρακολουθώντας τον κατά την διάρκεια της επαναφοράς του. Κάποια στιγμή ο Πέτρου έφτασε στην επιφάνεια μεταφέροντας την επιθυμία του Θωκταρίδη για νερό και... κρουασάν! Του έδωσα ένα μπουκάλι εμφιαλωμένο νερό και μια μισοφαγωμένη τυρόπιτα, τυλιγμένη σε αδιάβροχη συσκευασία, ανυπομονώντας να δω πώς θα γίνει το... τραπέζι! Ο αθεόφοβος έφαγε και ήπιε σαν να μη συνέβαινε τίποτε! Τον ενοχλούσε το στομάχι του, όπως μας εξήγησε λίγο αργότερα (όσοι καταδύονται σίγουρα έχουν νοιώσει τα σημάδια αυτής της παράξενης "λιγούρας").

Πέντε ώρες και τρία λεπτά έμεινε συνολικά ο Κώστας κάτω απ' το νερό. Όταν έφτασε στην επιφάνεια η ώρα ήταν 5.30 το απόγευμα. Το πλατύ γέλιο ικανοποίησης ήταν για αρκετή ώρα ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του, ενώ επαναλάμβανε διαρκώς :

"Ήταν πολύ ωραία βουτιά. Όλα πήγαν καλά".

Η προηγούμενη βαθύτερη κατάδυση του Κώστα Θωκταρίδη έγινε στα μέσα εκείνης της χρονιάς στη Βόρεια Εύβοια, όταν προσπάθησε, χωρίς όμως επιτυχία, να ανελκύσει ναυαγισμένο καίκι από τα 138 μέτρα. Στην κατάδυση της Επιδαύρου χρησιμοποιήθηκαν συνολικώς 21 φιάλες! Από αυτές τις 15... άδειασε ο ίδιος ο Θωκταρίδης, ενώ τις υπόλοιπες χρησιμοποίησαν οι δύο βοηθοί του. Ο "χρυσός κρίκος" που πιστοποίησε την κατάδυσή του τοποθετήθηκε στα 210 μέτρα, ενώ ο ίδιος θεωρεί επιτυχία και το σύντομο σχετικώς χρόνο αποσυμπίεσης.

Μετά τα 180 μέτρα ένοιωσε πόνο στην αριστερή παλάμη, σταδιακά αυξανόμενο, και γευστική πίκρα στην εισπνοή του μίγματος. Παρέμεινε στα 210 μέτρα επί 1 λεπτό της ώρας, με την ελπίδα ότι τα φαινόμενα θα υποχωρήσουν, αλλά ήταν μάταιο. Έτσι δεν προσπάθησε να καταδυθεί περισσότερο (220 μέτρα). Τα συμπτώματα υποχώρησαν κατά την επιστροφή στα 180 μέτρα. Ήταν αξιοπρόσεκτη η παρατήρηση του Θωκταρίδη ότι στα 210 μέτρα κατανάλωσε μόλις 500 λίτρα το λεπτό (0,5 m3), ενώ το σύνολο των αερίων που εισέπνευσε σε όγκο κατά την διάρκεια της κατάδυσής του ήταν 50 m3! (50.520 λίτρα!).

Η πρώτη στάση αποσυμπίεσης έγινε στα 102 μέτρα, όπου και παρέμεινε επί 4 λεπτά της ώρας. Για την κατάδυση αυτή χρησιμοποιήθηκαν ειδικά φωτιστικά καθώς και ειδικοί πίνακες αποσυμπίεσης, τους οποίους ο Κώστας συνέταξε με την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή. Χρησιμοποιήθηκαν, επίσης, κάψουλες τεχνητού φωτισμού (cyalum) οι οποίες στερεώθηκαν ανά δέκα μέτρα στο σχοινί της κατάδυσης, αφού το σκοτάδι στα βάθη αυτά είναι σχεδόν απόλυτο. Ο υπόλοιπος καταδυτικός εξοπλισμός δεν παρουσίασε κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα, γεγονός που βασάνιζε αρκετά τον Θωκταρίδη λίγες ώρες πριν καταδυθεί. Όπως μάλιστα είπε ο ίδιος, η κατάδυση εκείνη έγινε για να διαπιστώσει τις αντοχές των υλικών  και τα όρια των δικών του δυνατοτήτων, με την προοπτική ανάληψης δύσκολων καταδυτικών εργασιών στο μέλλον και όχι για να δημιουργήσει εντυπώσεις, με ένα παγκόσμιο ρεκόρ κατάδυσης. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος που κράτησε στο ελάχιστο δυνατό τον αριθμό των βοηθών και συνεργατών του.

Επιστρέφοντας αργά το βράδυ στο Καλαμάκι, θυμήθηκα τα λόγια ενός τολμηρού ορειβάτη όταν τον ρώτησαν γιατί επιχειρεί δύσκολες και επικίνδυνες αναβάσεις. "Μα γιατί η κορυφή είναι εκεί!", είχε πει. Ίσως για τον Κώστα Θωκταρίδη η κορυφή να βρίσκεται στην υγρή, γαλάζια άβυσσσο...