Rib and Sea

Ταξιδεύει, γράφει και φωτογραφίζει ο Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Αυτό το ταξιδιωτικό στη Μήλο έμελλε να ολοκληρωθεί σε ..."τεύχη"! Έχω περάσει βεβαίως, ούτε που θυμάμαι πόσες φορές, απ' το νησί της Αφροδίτης, με διάφορα φουσκωτά, αλλά μόνο τον περασμένο Φεβρουάριο έμεινα μια ολόκληρη εβδομάδα και ασχολήθηκα, αποκλειστικώς, με την καταγραφή και τη φωτογράφιση των αξιοθέατων του υπέροχου αυτού Κυκλαδίτικου νησιού. Κατά τη διάρκεια εκείνης της εβδομάδας είχα στη διάθεσή μου το αυτοκινούμενο σπίτι μου και ένα παπί, αλλά μου έλειπε το σκάφος! Είναι αυτό που λέμε ότι δεν μπορεί να τα έχει κανείς όλα! Έτσι, δεν κατάφερα να φωτογραφίσω το Κλέφτικο και την... "καμπριολέ" σμαραγδένια σπηλιά της Συκιάς, τοποθεσίες τις οποίες ήθελα οπωσδήποτε να συμπεριλάβω στο φωτογραφικό άλμπουμ της Μήλου, και στις οποίες η πρόσβαση απ' τη στεριά είναι αδύνατη.

Το ταξιδιωτικό αυτό έμελλε λοιπόν να ολοκληρωθεί το προηγούμενο Σάββατο, αφού αυτή τη φορά μπορεί μεν να μην είχα αυτοκινούμενο σπίτι και μηχανάκι, είχα όμως το "Skipper" 6.80, με το οποίο ταξίδευσα εν πλω απ' τα Χανιά προς την Ανάβυσσο. Πέρασα λοιπόν απ' το αγαπημένο Κλέφτικο, άκουσα τους μαυροπετρίτες να με βρίζουν απ' τις άκρες του γκρεμού, επειδή τάραξα την ησυχία τους, και πέρασα με το φουσκωτό απ' τον πασίγνωστο τρύπιο βράχο τον οποίο, λίγο πολύ, όλοι έχουν..."τρυπήσει" κατά καιρούς. Είναι, θα έλεγα, εκ των ων ουκ άνευ να περάσει κανείς με σκάφος απ' το Κλέφτικο και να μη τρυπήσει τον βράχο του!

Ανάλογη τύχη είχε και η "καμπριολέ" σπηλιά της Συκιάς, στην οποία μπορεί κανείς να μπει, να δει και να απέλθει, αφού η καταπληκτική μινιόν παραλία που υπάρχει στο βάθος της είναι απροσπέλαστη σε σκάφη με βύθισμα γάστρας μεγαλύτερο από είκοσι εκατοστά! Αυτό έκανα κι' εγώ, και μάλιστα οδήγησα το επτάμετρο "Skipper" σε απόσταση αναπνοής απ' την μικρή αμμουδιά, κάνοντας σλάλομ ανάμεσα στις ξέρες. Αν ήταν η πρώτη φορά που έμπαινα εκεί μέσα, σαφώς και δεν θα το επιχειρούσα...

Η Μήλος ανήκει διοικητικώς στο νομό Κυκλάδων και μαζί με τα νησιά Κίμωλο, Σίφνο και Σέριφο, αποτελεί την Επαρχία Μήλου. Στη Μήλο υπάγονται οι νησίδες Ακράθιο, οι Ανάνες, η Αντίμηλος (Ερημόμηλο τη λένε οι ντόπιοι), οι Ακραδιές, το Παξιμάδι, η Πολύαιγος (Πηλονήσι) και το Πρασονήσι. Οι μόνιμοι κάτοικοι της Μήλου, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001, ήταν 4.720. Σαν ένα πρόχειρο μέτρο σύγκρισης ας αναλογιστούμε ότι το 1907 στο νησί κατοικούσαν περί τα 17.000 άτομα, ενώ κατά την περίοδο των Ελληνιστικών χρόνων ο πληθυσμός τής Μήλου ανερχόταν στα 20.000 περίπου άτομα!

Οι κάτοικοι της Μήλου ασχολούνται σήμερα, κυρίως, με τον τουρισμό, τη κτηνοτροφία και την αλιεία, ενώ ένας μεγάλος αριθμός απασχολείται στις εταιρείες που εκμεταλλεύονται τον ορυκτό πλούτο του νησιού. Η συνολική έκταση της Μήλου είναι 150 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα και το συνολικό μήκος των πολυσχιδών ακτών της πλησιάζει τα 125 περίπου χιλιόμετρα. Ο ορεινός όγκος του Προφήτη Ηλία αγγίζει τα 751 μέτρα, στο ψηλότερο σημείο του, ενώ το ύψος του Χονδρού Βουνού δεν υπερβαίνει τα 636 μέτρα. Και οι δύο αυτοί ορεινοί όγκοι βρίσκονται στο δυτικό τμήμα της Μήλου, το οποίο, αν και στερείται τουριστικών υποδομών και αξιόπιστου οδικού δικτύου, φημίζεται για την ιδιαίτερη φυσική ομορφιά του και την ποικιλλία της χλωρίδας και πανίδας του. Με σχετική νομοθετική ρύθμιση άλλωστε της Πολιτείας (αρ. Φ.Ε.Κ. 1071, τεύχος τέταρτο, ημερ/νία 22/12/2006), καθορίστηκαν αυστηρά μέτρα για την διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, στο δυτικό αυτό τμήμα της Μήλου, με πολλές απαγορεύσεις για τη διάνοιξη νέων δρόμων, τη διανυκτέρευση, την πάσης φύσεως ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα, την ανέγερση οικοδομών, ξενοδοχειακών μονάδων κλπ. ενώ, περιέργως, η εξορυκτική και λατομική δραστηριότητα διατηρείται και, ενδεχομένως, μπορεί ακόμη και να επεκταθεί, εφ’ όσον τηρηθούν οι προβλεπόμενοι περιβαλλοντικοί όροι, όπως αναφέρει ο σχετικός νόμος...

Η Μήλος (Αδάμαντας) απέχει 85 ν. μίλια από το λιμάνι του Πειραιά και άλλα τόσα περίπου από το λιμάνι του Ηρακλείου Κρήτης. Το δεύτερο λιμάνι του νησιού, που βρίσκεται στα Πολλώνια, απέχει 3 μόλις ν. μίλια από το λιμάνι της Ψάθης, στην γειτονική Κίμωλο, και μπορεί να περάσει κανείς σ’ αυτήν με το μικρό ανοικτό επιδοτούμενο οχηματαγωγό, που εκτελεί καθημερινά δρομολόγια από τα Πολλώνια και καλύπτει την μικρή απόσταση σε 25 λεπτά της ώρας. Οι αποστάσεις που χωρίζουν τον Αδάμαντα από τα λιμάνια των γύρω νησιών είναι 23 περίπου ν. μίλια απο τις Καμάρες της Σίφνου, 33 περίπου ν. μίλια από τον Καραβοστάση της Φολεγάνδρου, 60 περίπου ν. μίλια από τον Αθηνιό της Σαντορίνης και 45 περίπου ν. μίλια από την Παροικιά της Πάρου.

Βρεθήκατε λοιπόν, με κάποιο τρόπο, στην όμορφη Μήλο, και πολύ καλά κάνατε αν την επιλέξατε σαν τόπο των διακοπών σας. Πρόκειται, χωρίς αμφιβολία, για ένα από τα ομορφότερα νησιά του Αιγαίου, γενέτειρα κατά την μυθολογία της θεάς Αφροδίτης, το οποίο η τουριστική ανάπτυξη και η ανθρώπινη λαιμαργία δεν κατάφερε (ακόμη) να αλλοιώσει. Μπορεί να βρήκε το περίφημο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης ο Γιώργος Κεντρωτάς το 1820, να το πούλησε αργότερα σε τιμή ευκαιρίας σε Γάλλους αρχαιολόγους και να κοσμεί αυτό έκτοτε το μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, μπορεί αντ’ αυτού να επιδεικνύουμε σήμερα με υπερηφάνεια ένα... ομοίωμά του στο Αρχαιολογικό μουσείο του νησιού, αλλά και τις... πέτρες στο σημείο όπου βρέθηκε το πρωτότυπο, η ίδια η Μήλος όμως, τουλάχιστον, παρέμεινε δική μας!

Και πρόκειται για ένα νησί στο οποίο η Φύση χάρισε απλόχερα υπέροχες αμμουδερές παραλίες. Ενα νησί το οποίο η ηφαιστειακή δραστηριότητα, πριν από 2-3 εκατομμύρια χρόνια, προίκισε με μια παλέτα άπειρων χρωμάτων, πλούσιο υπέδαφος και θερμά ιαματικά νερά, ενώ η θάλασσα βρήκε χίλιους δυο τρόπους να ερωτοτροπήσει με τα εύπλαστα πετρώματα των ακτών του, δημιουργώντας «ιδιωτικά», προστατευμένα απ’ τον καιρό, λιμανάκια, θαλάσσιες σπηλιές και στοές, επιτρέποντας στους ντόπιους να δημιουργήσουν χειμερινά καταφύγια για τις βάρκες τους, τα γνωστά «σύρματα», φυσικές ράμπες για την καθέλκυσή τους, αλλά και καλοκαιρινές... σοφίτες, εκεί ακριβώς που σκάει το κύμα!

Το σημείο αποβίβασής σας δεν μπορεί βεβαίως να είναι άλλο από το λιμάνι «εισόδου» ή το αεροδρόμιο του νησιού, τα οποία βρίσκονται στον Αδάμαντα. Ενας οικισμός που ατενίζει την όστρια, σκαρφαλωμένος σε λόφο, στο βορειοανατολικό άκρο του τεράστιου ομώνυμου φυσικού κόλπου. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλίτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, το οποίο υπήρξε, εκτός από θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, και σημαντικός σταθμός στη διαδρομή και τον ρόλο της Μήλου στην ιστορία, τον πολιτισμό και την οικονομία τα τελευταία 7 - 8.000 χρόνια.

Ο Αδάμαντας κτίστηκε το 1835 από Σφακιανούς πρόσφυγες, οι οποίοι αποβιβάστηκαν στο σημείο αυτό κατά την διάρκεια μιας επίθεσής τους εναντίον των Τούρκων. Πρόκειται, ουσιαστικώς, για το κέντρο της Μήλου, αφού εδώ βρίσκονται, εκτός από το λιμάνι και το αεροδρόμιο του νησιού, τράπεζες, εστιατόρια, καφετέριες, ταχυδρομείο, τελωνείο, ιατρείο, φαρμακείο, οδοντιατρείο, δημοτικά ιαματικά λουτρά, σταθμός λεωφορείων και ταξί, πρακτορείο ελληνικού και ξένου τύπου, internet cafe κλπ.

Ο Αδάμαντας, αν και είναι ο συγκοινωνιακός κόμβος της Μήλου και ένα από τα δύο εμπορικά κέντρα του νησιού (το άλλο είναι ο Τριοβάσαλος), διατηρεί το Κυκλαδίτικο χρώμα του, με γραφικά στενά πλακόστρωτα δρομάκια που σκαρφαλώνουν στις πλαγιές του λόφου, ενώ φιλοξενεί το εκκλησιαστικό μουσείο, στον ιερό ναό της Αγ. Τριάδος, το μεταλλευτικό μουσείο και το Συνεδριακό Κέντρο της Μήλου. Στην περίπτωση που δεν έχετε δικό σας πλωτό μέσο, από το λιμάνι του Αδάμαντα αποπλέουν καίκια που θα σας μεταφέρουν σε απρόσιτες από την ξηρά παραλίες, στο «σήμα κατατεθέν» της Μήλου, το Κλέφτικο, αλλά και την... ξεσκέπαστη σπηλιά της Συκιάς («σμαραγδένια σπηλιά»).

Οι αμμουδερές παραλίες του νησιού αρχίζουν εδώ, στον Αδάμαντα. Λαγκάδα η μια, στα 150 μέτρα αριστερά όπως βγαίνετε από το πλοίο, Παπικινού η άλλη, ένα χιλιόμετρο απόσταση απ’ το λιμάνι, στον δρόμο προς Χιβαδολίμνη. Είναι όμως βέβαιο ότι δεν θα περιορισθείτε σ’ αυτές, γιατί σ’ ολόκληρο το νησί, περιμετρικά, θα συναντήσετε πολλές και υπέροχες παραλίες. Λέγεται ότι είναι, συνολικώς, εβδομήντα τον αριθμό! Δεν τις μέτρησα, είναι αλήθεια όμως ότι τόσες παραλίες δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο νησί του Αιγαίου! Η μια καλίτερη απ' την άλλη! Θέλετε να εξασκηθείτε στο windsurf ή να παίξετε με το κύμα στα μελτέμια του Ιουλίου και του Αυγούστου; Επιλέξτε αυτές που αγναντεύουν την τραμουντάνα. Η παραλία τής Χιβαδολίμνης, ας πούμε, είναι μια από αυτές.Υπάρχουν βεβαίως δεκάδες άλλες, στα υπήνεμα νοτιοανατολικά μέρη της Μήλου, όπου η αθλητική δραστηριότητα μπορεί να περιοριστεί στο παιγνίδι με ρακέτα ή στο ξάπλωμα κάτω από τα αλμυρίκια, και όπου οι χαμηλής έντασης άνεμοι θα σάς επιτρέψουν να χαρείτε τα ήρεμα γαλαζοπράσινα νερά, να γευτείτε υπέροχες λιχουδιές στις παρακείμενες ταβέρνες ή να ρεμβάσετε απλώς το απέραντο γαλάζιο. Εννοείται πως οι παραλίες που είναι υπήνεμες, κυρίως κατά την διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, μετατρέπονται σε προσήνεμες όταν πνέουν άνεμοι από νότιες διευθύνσεις.

Στις περισσότερες παραλίες μπορείτε να πάτε με λεωφορεία, τα οποία εκτελούν τακτικά δρομολόγια τους καλοκαιρινούς μήνες και φεύγουν από τον Αδάμαντα. Υπάρχουν όμως μερικές παραλίες στις οποίες η πρόσβαση από την ξηρά είναι από δύσκολη έως αδύνατη, και άλλες  στις οποίες μπορείτε σχετικώς εύκολα να προσεγγίσετε με δίτροχο (κατά προτίμηση enduro), τετράτροχο atv («γουρούνα») ή τζιπάκι. Αν δεν διαθέτετε τίποτε από αυτά, μην προβληματιστείτε. Υπάρχουν ενοικιαζόμενα σε αφθονία. Ακολουθώντας τα χνάρια αυτού τού οδοιπορικού, θα διαπιστώσετε ποιες παραλίες ανήκουν στην πρώτη και ποιες στην δεύτερη κατηγορία. Πρέπει πάντως εκ των προτέρων να γνωρίζετε,  προτού δηλαδή πάρετε τους δρόμους με νοικιασμένο ή με δικό σας μεταφορικό μέσο, ότι η οδική σήμανση στη Μήλο ακολουθεί, δυστυχώς, το κακό παράδειγμα της υπόλοιπης χώρας. Φειδωλός αριθμός πινακίδων αλλά και, όπου αυτές  υπάρχουν, είναι επιλεκτικά, ανά κατεύθυνση, τοποθετημένες. Θα δείτε π.χ. τις πινακίδες με τη σήμανση «Σαρακήνικο», «Παπάφραγκας» και Φυλακωπή», αν ξεκινήσετε από τον Αδάμαντα, αλλά δεν θα τις δείτε αν ξεκινήσετε από τα Πολλώνια! Ανάλογα φαινόμενα υπάρχουν και σε άλλα σημεία των οδικών διαδρομών. Ετσι, συχνά θα χρειαστεί να συγκρατήσετε το ακριβές σημείο στο οποίο πρέπει να στρίψετε αφού, επιστρέφοντας από κάποια παραλία, θα δείτε την... πλάτη της σχετικής πινακίδας και όχι τη μπροστινή πλευρά της!

Ενα άλλο πολύ σημαντικό σημείο το οποίο πρέπει να γνωρίζετε, για να μη μπλέξετε σε δυσάρεστες περιπέτειες, ιδίως αν σκοπεύετε να νοικιάσετε αυτοκίνητο, είναι ότι κανένα γραφείο ενοικίασης δεν σας καλύπτει σε περίπτωση που επιλέξετε να περιπλανηθείτε σε μια από τις δύο «απαγορευμένες» περιοχές του νησιού. Η μια καλύπτει την περιοχή που περικλείεται δυτικώς της νοητής καμπύλης γραμμής που ξεκινά από τον όρμο Ριβάρι και, αφού συμπεριλάβει το βουνό τού Προφήτη Ηλία, καταλήγει στο χωριό Ξυλοκερατιά. Η άλλη καλύπτει την περιοχή που περικλείεται ανατολικώς της νοητής καμπύλης γραμμής που ξεκινά από την παραλία Βούδια, στο βορειοανατολικό άκρο της Μήλου, κοντά στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου εξόρυξης του μπεντονίτη, και περιλαμβάνει όλη την ανατολική ακτογραμμή του νησιού, καταλήγοντας στην περιοχή της παραλίας Φυρλίγκος, λίγο πάνω από το Παλιοχώρι.

Οι λόγοι που ανάγκασαν τα γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων στην Μήλο να πάρουν αυτή την απόφαση είναι, αφ’ ενός μεν επειδή το οδικό δίκτυο σ’ αυτές τις περιοχές είναι υποβαθμισμένο, αφ’ ετέρου γιατί οι υποβαθμισμένοι αυτοί χωματόδρομοι, τους οποίους χρησιμοποιούν συνήθως τα βαρειά φορτηγά αυτοκίνητα των εταιρειών που  εκμεταλλεύονται τον ορυκτό πλούτο του νησιού, γίνονται ιδιαιτέρως επικίνδυνοι μετά από μια πιθανή βροχή, και όχι μόνο. Είναι νομίζω σημαντικό να το λάβετε σοβαρά υπ’ όψη σας αυτό, όταν θα νοικιάσετε κάποιο αυτοκίνητο, δεδομένου ότι αν επιλέξετε να κινηθείτε μέσα σ’αυτές τις περιοχές, αυτό θα γίνει, αποκλειστικώς, με δική σας ευθύνη.

Καλό σας ταξίδι λοιπόν και καλή διαμονή στη Μήλο!

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΜΕ ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟΝ ΑΔΑΜΑΝΤΑ

Αφήνετε πίσω σας το λιμάνι της Μήλου και με καλό ασφάλτινο δρόμο κατευθύνεστε προς τους οικισμούς της Τρυπητής, της Πλάκας και του Τριοβάσαλου. Μπαίνοντας στον οικισμό του Τριοβάσαλου, λίγο μετά το πρατήριο της ΕΚΟ, θα δείτε αριστερά την πινακίδα που παραπέμπει στην Τρυπητή και το Κλήμα. Μετά από μερικές εκατοντάδες μέτρα ο δρόμος χωρίζει και πάλι. Αριστερά προς Σκινωπή, ευθεία προς Τρυπητή και Κλήμα. Αν ακολουθήσετε αυτόν τον στενό σχετικώς δρόμο, ο οποίος στενεύει περισσότερο κατά την διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου, όταν η κίνηση είναι αυξημένη και τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα επιτρέπουν κατά τόπους τη διέλευση ενός και μόνο αυτοκινήτου ανά κατεύθυνση, φροντίστε να παρκάρετε το αυτοκίνητό σας στο πλησιέστερο διαθέσιμο άνοιγμα στην είσοδο του χωριού Τρυπητή και συνεχίστε με τα πόδια. Εγώ δεν χρειάστηκε να το κάνω, γιατί ήταν Φεβρουάριος και δεν υπήρχε πρόβλημα στάθμευσης!

Σε κάθε περίπτωση αποφύγετε πάντως να ακολουθήσετε τον δρόμο μέχρι το Κλήμα και την Σχινωπή με αυτοκίνητο, εκτός και αν βρίσκεστε στην Μήλο σε «χαμηλή» τουριστική περίοδο. Για τους περιπατητές μια βόλτα με τα πόδια ως εκεί δεν είναι δα και κάτι τρομερό. Μια απόσταση μικρότερη από 2,5 συνολικώς χιλιόμετρα μέχρι τη Σχινωπή και 1,5 μέχρι το Κλήμα. Και οι δύο παραλιακοί αυτοί  οικισμοί άλλωστε, όπου οι Μηλιοί ψαράδες ξεχειμωνιάζουν στα «σύρματα» τις βάρκες τους, αξίζουν σίγουρα μιας επίσκεψης. Η επιστροφή ίσως να είναι λίγο επίπονη, δεδομένου ότι η κλίση του δρόμου είναι σχετικώς μεγάλη.

Ακολουθώντας το στενό καλντερίμι στην αρχή, χωματόδρομο στη συνέχεια, προς Σχινωπή, θα διαπιστώσετε ότι σε κάποιο σημείο, μετά από 600 περ. μέτρα, υπάρχει διασταύρωση, αλλά όχι και πινακίδα! Αν συνεχίσετε ευθεία, θα βγείτε στο λόφο που δεσπόζει πάνω από τον Αδάμαντα και φιλοξενεί τις κεραίες κινητής τηλεφωνίας. Από εδώ η θέα του λιμανιού, του τεράστιου φυσικού κόλπου του Αδάμαντα  και του ομώνυμου οικισμού, είναι εκπληκτική. Ισως αξίζει λοιπόν να κάνετε... επίτηδες λάθος! Αν πάντως επιμένετε να φτάσετε μέχρι τη Σχινωπή, και πολύ καλά θα κάνετε, πρέπει να πάρετε τον άλλο δρόμο που πάει προς την θάλασσα, κι’ ας στερείται πινακίδας!

Επτακόσια περίπου μέτρα απότομου χωματόδρομου, που τον διαδέχεται το τσιμέντο, σας χωρίζουν πια από τη Σχινωπή. Το θέαμα θα σας αποζημιώσει με το παραπάνω. Μετρημένα σπιτάκια πάνω στη θάλασσα, ψιλή αμμουδιά, και τα γνωστά πια «σύρματα», φυσικές κοιλότητες των βράχων, στις οποίες οι Μηλιοί ψαράδες κρύβουν τις βάρκες τους για να τις προστατεύσουν από τις φουρτούνες του χειμώνα. Λιλιπούτεια ψαροχώρια που δεν έχουν όμοιά τους σ’ ολόκληρο το Αιγαίο. Σχινωπή, Κλήμα, Φουρκοβούνι, Αγιος Κωνσταντίνος, Μανδράκια, Φυροπόταμος, Αρετή. Ολα εδώ, στην Μήλο. Είναι, θαρρείς, το παιγνίδι της θάλασσας με τη στεριά, που έχει γεννήσει τα ερωτικά αυτά μέρη. Είναι εδώ όπου ο άνθρωπος, σε συνεργασία με τα στοιχεία της Φύσης, βρήκε τον τρόπο να στεγάσει το πάθος του για το ψάρεμα κι’ Εκείνη, τη Θάλασσα. Είναι τα θαλασσινά καταφύγια της Μήλου που θα ζήλευαν, και θα ήθελαν να είχαν, ακόμη και οι πιο πλούσιοι άνθρωποι αυτού του πλανήτη...

Παρόμοιο με τη Σχινωπή το Κλήμα, λίγες μόλις εκατοντάδες μέτρα βορειότερα. Παρ’ όλα αυτά τα δύο γραφικά αλιευτικά καταφύγια επικοινωνούν μεταξύ τους μόνο από τη θάλασσα. Θα πρέπει λοιπόν να επιστρέψετε στην Τρυπητή και να ακολουθήσετε τον δρόμο προς το Κλήμα. Το μεγαλύτερο ίσως σε μέγεθος αλιευτικό καταφύγιο της Μήλου. Πολύχρωμες ξύλινες πόρτες σφραγίζουν τις εισόδους φυσικών εσοχών των βράχων, στις οποίες οι ψαράδες προστατεύουν τις βάρκες τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Και από πάνω μικρές χαριτωμένες αυτοσχέδιες παραθεριστικές κατοικίες, φυσικές ράμπες και δεκάδες γάτες και πάπιες να ξαπλώνουν νωχελικά στον ήλιο ή να περιπλανώνται σε αναζήτηση τροφής.

Φεύγοντας από το Κλήμα, σε απόσταση λίγων δεκάδων μέτρων, ξεκινούν σκαλοπάτια που αναρριχώνται ως το γραφικό ξωκκλήσι της Αγ. Παρασκευής. Αν συνεχίσετε, ακολουθώντας το μονοπάτι, θα φτάσετε στο αρχαίο θέατρο και τις κατακόμβες, αλλά και στο σημείο όπου βρέθηκε το άγαλμα της Αφροδίτης. Λίγες πέτρες μόνο υπάρχουν και μια πινακίδα αντί του αγάλματος, αφού το ίδιο το άγαλμα στολίζει το μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, με ένα ομοίωμά του να «παρηγορεί» σήμερα το αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου στην Πλάκα.

Αποτέλεσμα της συνηθισμένης τακτικής συναλλαγής και εκποίησης της αρχαίας μας κληρονομιάς, με τον Γιώργο Κεντρωτά να βρίσκει το άγαλμα της Αφροδίτης, σκάβοντας στο χωράφι του τον Απρίλιο του 1820, να το πουλάει στον πρεσβευτή της Γαλλίας στην Κων/πολη Μαρκήσιο ντε Ριβιέρ και αυτός με την σειρά του να το χαρίζει στον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΗ΄, για να τοποθετηθεί αργότερα και να εκτίθεται μέχρι σήμερα στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Αν δεν έχετε διάθεση για περπάτημα μπορείτε να φτάσετε μέχρι το σημείο που βρέθηκε το άγαλμα της Αφροδίτης και το αρχαίο θέατρο οδικώς, μέσω Τρυπητής.

Η θέση του αρχαίου θεάτρου είναι, θα έλεγε κανείς, στρατηγική. Η θέα της εισόδου του τεράστιου φυσικού κόλπου από δω είναι εκπληκτική. Το Κλήμα ξαπλώνει στα πόδια του θεάτρου, ενώ οι πρωτοχριστιανικές κατακόμβες απέχουν ελάχιστα. Προσφάτως άρχισαν εργασίες, με σκοπό να διευκολυνθεί η προσέγγιση των επισκεπτών, αλλά και νέες εκσκαφές που θα αξιοποιήσουν άγνωστες μέχρι σήμερα στοές, επιπλέον αυτών που ήδη υπάρχουν και είναι επισκέψιμες τους μήνες του καλοκαιριού. Εδώ τελούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και έθαβαν τους νεκρούς τους οι πρώτοι Χριστιανοί. Είναι οι μόνες στην Ελλάδα που έχουν αυτό το μέγεθος (185 μέτρα είναι το τμήμα που είναι επισκέψιμο μέχρι σήμερα), και μαζί με τις κατακόμβες των Αγίων Τόπων και της Ρώμης είναι από τις πιο αξιόλογες παγκοσμίως.

Οι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν, κατά τη συνήθη τακτική, από αρχαιοκαπήλους το 1840. Είναι τρεις, τον αριθμό, μαζί με πέντε διαδρόμους και ένα νεκρικό θάλαμο. Στις εσωτερικές πλευρές των στοών θα δείτε τα «αρκοσόλια» (αψίδες σκαμένες στον τοίχο) όπου μέσα υπήρχαν τάφοι. Σώζονται σήμερα 126 από αυτά. Στους τάφους διακεκριμένων προσώπων υπήρχαν χριστιανικά σύμβολα ή χαραγμένες επιγραφές, αλλά με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα καταστράφηκαν. Mια τέτοια επιγραφή σώζεται σήμερα και μπορεί να τη δει ο επισκέπτης στη δεύτερη κατακόμβη, στο 6ο αρκοσόλιο δεξιά. Eίναι η επιγραφή των «Πρεσβυτέρων», από όπου αντλεί το όνομά της η συγκεκριμένη κατακόμβη, η μοναδική η οποία έχει είσοδο στο εξωτερικό περιβάλλον και από όπου μπορούν να εισέλθουν οι επισκέπτες.

Στην ίδια αυτή κατακόμβη υπάρχει τάφος σκαμμένος στο βράχο υπό μορφή σαρκοφάγου. Πιστεύεται ότι είχε ταφεί σ' αυτόν ένας από τους πρώτους μάρτυρες της χριστιανοσύνης και ακόμα ότι οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Aγία Tράπεζα στις λειτουργίες τους. H δραστηριότητα των πρώτων χριστιανών στις κατακόμβες σταματά λίγο μετά τη θεσμοθέτηση της ανεξιθρησκίας (διάταγμα Mεδιολάνου), ενώ υποστηρίζεται επίσης ότι η δραστηριότητα αυτή σταμάτησε μετά την καταστροφή και την εγκατάλειψη της αρχαίας πόλης του Κλήματος από σεισμούς, τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.X.

Η Πλάκα είναι η πρωτεύουσα της Μήλου και η φυσική προέκταση, θα έλεγε κανείς, του Τριοβάσαλου. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά, στις παρυφές του Κάστρου που δεσπόζει στη γύρω περιοχή. Εδώ θα βρείτε, και πρέπει να επισκεφθείτε, το αρχαιολογικό μουσείο, στο οποίο εκτίθενται, εκτός από το πιστό αντίγραφο του αγάλματος της Αφροδίτης της Μήλου, πρωτοκυκλαδικά ειδώλια, μυκηναϊκά αγγεία, αμφορείς, όπλα, εργαλεία, νομίσματα, αλλά και όσα από τα κτερίσματα και άλλα ευρήματα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, κυρίως στην Φυρίπλακα.

Στην Πλάκα εδρεύει το Κέντρο Υγείας της Μήλου, το οποίο εφημερεύει σε 24ωρη βάση, και διαθέτει παθολογικό, παιδιατρικό, ακτινολογικό, οδοντιατρικό και μικροβιολογικό τμήμα (τηλ. 22870 22700 και 22701). Υπάρχει επίσης εδώ φαρμακείο (απέναντι ακριβώς από το Κέντρο Υγείας), Ταχυδρομείο και Λαογραφικό Μουσείο, όπου εκτίθενται χαρακτηριστικές ενδυμασίες, υφαντά, κεντήματα, σκεύη και παλιές φωτογραφίες.

Δεν πρέπει να παραλείψετε να περιπλανηθείτε στα στενά καλντερίμια της Πλάκας, όπως ανεβαίνετε προς το υψηλότερο σημείο του χωριού, στο λόφο που διατήρησε το όνομα «Κάστρο», καθώς κατοικήθηκε από την εποχή που η Μήλος αποτελούσε στόχο των πειρατών. Κατάλευκα καστρόσπιτα, λουλούδια, βοτσαλωτές αυλές, γραφικά πηγάδια, και μια θέα που θα σας ταξιδεύσει. Λίγο πριν φθάσετε στην κορυφή θα συναντήσετε την εκπληκτική εκκλησία της Παναγίας της Θαλασσήτρας, με εικόνες του αγιογράφου Εμμ. Σκορδίλη του 17ου αιώνα. Το περίγραμμα της εκκλησίας και το καμπαναριό, καθώς προτάσσονται στο γαλάζιο φόντο της θάλασσας και του ουρανού, με τον ορεινό όγκο της Αντιμήλου να δεσπόζει εκεί που δύει ο ήλιος, και το καράβι της γραμμής να αποχαιρετά το νησί, αποτελούν ίσως την ωραιότερη «καρτ-ποστάλ» της Μήλου.

Στην κορυφή του Κάστρου το εκκλησάκι της Μέσα Παναγιάς αγναντεύει το πέλαγος και τους πέντε από τους επτά πολυπληθέστερους οικισμούς της Μήλου που απλώνονται στα πόδια του. Την Πλάκα, τον Τριοβάσαλο, τον Πέρα Τριοβάσαλο, τις Πλάκες και την Τρυπητή. Είναι τόσο δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ αυτών των οικισμών, ώστε σχηματίζει κανείς την εντύπωση, βλέποντάς τους από ψηλά, πως πρόκειται για μια μεγάλη και ενιαία κωμόπολη.

Από τον Τριοβάσαλο ξεκινάει δρόμος που κατευθύνεται προς τα Μανδράκια και τον Φυροπόταμο. Δώστε όμως προσοχή γιατί, ενώ στην αρχή υπάρχουν ενδεικτικές πινακίδες, στη συνέχεια πρέπει να οδηγηθείτε από το... ένστικτό σας ή να ρωτήσετε κάποιο ντόπιο για να μην περιφέρεστε άσκοπα στα στενά δρομάκια του οικισμού. Αυτός είναι και ο λόγος που θα σας πρότεινα να πάτε στα Μανδράκια και τον Φυροπόταμο ακολουθώντας τον δρόμο που περνάει έξω από τον οικισμό του Τριοβάσαλου. Ιδού πώς. Φεύγοντας από τον Αδάμαντα προς Τριοβάσαλο, στα δύο χιλιόμετρα στρίβετε δεξιά προς Πολλώνια και Φυλακωπή (στο πρατήριο καυσίμων της Elin Oil) και λίγες δεκάδες μέτρα μετά στρίβετε αριστερά προς Μανδράκια και Φυροπόταμο. Ο δρόμος είναι φαρδύς και ασφάλτινος.

Τόσο τα Μανδράκια, όσο και ο Φυροπόταμος, είναι δύο μικροί παραθαλάσσιοι οικισμοί που βρίσκονται σε χειμερία νάρκη κατά τη διάρκεια του χειμώνα και ζωντανεύουν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τα «σύρματα» είναι κι’ εδώ ορατά με την πρώτη ματιά. Μην παραλείψετε να φάτε στην ταβέρνα «Μέδουσα», στην είσοδο του χωριού Μανδράκια δεξιά. Πολύ καλό φαγητό, μεγάλη ποικιλλία μπύρας και σπεσιαλιτέ σοκολατόπιτα.

Ο δρόμος μέχρι τον Φυροπόταμο είναι καλός, στην συνέχεια όμως προς Φουρκοβούνι, Πλάθιενα και Αρετή το οδόστρωμα εναλλάσσεται μεταξύ χώματος και τσιμέντου, αλλά είναι βατό για αυτοκίνητο. Από τον Φυροπόταμο προς Τράχηλα το οδόστρωμα είναι χωμάτινο και ο δρόμος χρησιμοποιείται, κυρίως, από φορτηγά αυτοκίνητα της εταιρείας S & B που διατηρεί ορυχείο στην περιοχή του Τράχηλα. Δεν συνιστάται σε συμβατικά αυτοκίνητα ειμή μόνο σε 4Χ4 και λάτρεις της περιπέτειας και της αναζήτησης με μοτοσυκλέτες enduro και atv. Αλλωστε δεν υπάρχει πρόσβαση στις βόρειες παραλίες του Τράχηλα από την ξηρά, αφού ο δρόμος σταματά ουσιαστικώς στα ορυχεία.

ΠΡΟΣ ΠΟΛΛΩΝΙΑ ΚΑΙ  ΠΑΡΑΠΛΗΣΙΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Με κατεύθυνση προς Χιβαδολίμνη, αφήνετε πίσω σας το λιμάνι του Αδάμαντα. Λίγο μετά το Μεταλλευτικό Μουσείο και το πρατήριο καυσίμων της Jet Oil, στρίβετε αριστερά προς Πολλώνια. Σε δύο περίπου χιλιόμετρα απόσταση, λίγο μετά το πρατήριο καυσίμων της ΕΚΟ, υπάρχει αδιαμόρφωτη πλατεία και διασταύρωση. Αριστερά προς Πλάκα, Τρυπητή και Τριοβάσαλο, δεξιά προς Πολλώνια. Ακολουθείτε τον δεξί δρόμο προς Πολλώνια. Η διασταύρωση προς Σαρακήνικο απέχει μόλις ένα χιλιόμετρο από εδώ. Η απόσταση από τη διασταύρωση μέχρι την εξωπραγματική τοποθεσία και παραλία του Σαρακήνικου δεν είναι μεγαλύτερη από ένα χιλιόμετρο, το δε οδόστρωμα είναι φρεσκοστρωμένο και φαρδύ, με αρκετά μεγάλο χώρο για τη στάθμευση αυτοκινήτων στο τελείωμά του, εκεί όπου υπάρχει απαγορευτική μπάρα εισόδου για τα οχήματα.

Το Σαρακήνικο είναι με βεβαιότητα μια εξωπραγματική, όπως είπα, τοποθεσία και παραλία της Μήλου. Τα λεία λευκά βράχια γυαλίζουν παράξενα στις ακτίνες του ήλιου και ο επισκέπτης σχηματίζει την εντύπωση, πότε πως βρίσκεται στις χιονισμένες πλαγιές κάποιου βουνού, και πότε πως βρίσκεται στην σελήνη! Ο αέρας και τα κύματα της Τραμουντάνας παίζουν εδώ επί αιώνες με τα μαλακά πετρώματα της ακτής, σχηματίζοντας απίθανες μορφές και ανάγλυφους βραχώδεις σχηματισμούς, εσοχές, κατακόμβες και σπηλιές, τις οποίες, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σπεύδουν να καταλάβουν κάποιοι παραθεριστές, στην προσπάθειά τους να προφυλαχθούν από τις ακτίνες του ήλιου ή να εξασφαλίσουν δωρεάν διανυκτέρευση! Και όσο υπέροχο είναι στη μοναξιά του το Σαρακήνικο κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, του χειμώνα και της άνοιξης, τόσο πιο δυσεύρετες είναι οι ελεύθερες θέσεις, σε κάποιο βράχο, σπηλιά ή τμήμα της παραλίας του, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπου οι επισκέπτες μοιάζουν περισσότερο με μυρμήγκια που σκεπάζουν τις λευκές πλαγιές του!

Συνεχίζοντας προς Πολλώνια, 100 περ. μέτρα προτού φθάσετε στο πρατήριο καυσίμων της Elin Oil, στρίβετε αριστερά στην πινακίδα με την ένδειξη «Club Μύτακα». Ο δρόμος, μήκους 400 περ. μέτρων μέχρι την παραλία, δεν προσφέρεται για συμβατικό ι.χ. αυτοκίνητο. Καθώς προσεγγίζετε την ακτή, θα σάς υποδεχθούν τα «σύρματα» των ψαράδων της Μήλου, τα οποία κάνουν κι’ εδώ αισθητή την παρουσία τους, ενώ λίγα μέτρα πιο κάτω απλώνεται η αμμουδερή παραλία του Μύτακα.

Επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο, στρίβετε αριστερά και συνεχίζετε με κατεύθυνση προς Πολλώνια. Σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου υπάρχει σήμανση προς Αγ. Κων/νο. Ο τσιμεντένιος δρόμος, συνολικού μήκους 400 περ. μέτρων μέχρι την παραλία, μετά βίας θα χωρέσει δύο αντιθέτως κινούμενα αυτοκίνητα. Καθώς θα πλησιάσετε στη θάλασσα, θα αποκαλυφθεί πρώτα στα μάτια σας το εκκλησάκι του Αγ. Σώστη και πίσω του τα «σύρματα» και οι γαλάζιες «σοφίτες» των ψαράδων, καλά προστατευμένες σε ένα μικρό φυσικό κόλπο. Πραγματική μικρογραφία μαρίνας!  Στα «πόδια» της εκκλησίας του Αγ. Σώστη, σε εσοχή των βράχων κάτω από τη γη, φωλιάζει ένα ακόμη ιερό προσκύνημα. Θαρρεί κανείς ότι δεν άφησαν τίποτε ανεκμετάλλευτο οι Μηλιοί, κανένα εκατοστό γης τού όμορφου νησιού τους που να μην το αξιοποιήσουν!

Συνεχίζοντας προς την παραλία του Καφτού, θα συναντήσετε μια ακόμη εκκλησία, που κτίστηκε στο όνομα του Αγ. Κωνσταντίνου και έδωσε το όνομά της στην περιοχή. Ο δρόμος μέχρι το Καφτό, μήκους μερικών δεκάδων μέτρων, είναι πέτρινος και γλιστράει ιδιαιτέρως, σε περίπτωση που έχει προηγηθεί βροχή. Λίγο πριν φθάσετε στην παραλία, δεξιά, κάτω από το «φρύδι» των βράχων, υπάρχει μια ακόμη αμμώδης αγκαλιά για μοναχικούς. Οι ντόπιοι ονομάζουν τη μικρή αυτή παραλία «λιμανάκι της αγάπης» και μάλλον δεν έχουν άδικο...

Μετά την παραλία του Καφτού ο δρόμος συνεχίζει και συναντά την κεντρική οδική αρτηρία, αλλά σε περίπτωση που έχετε φθάσει ως εδώ με συμβατικό αυτοκίνητο, μην τον επιλέξετε γιατί υπάρχει κίνδυνος να εγκλωβιστείτε, καθώς είναι στενός και αμμώδης. Επιστρέψτε λοιπόν από εκεί που ήρθατε, περνώντας και πάλι από τον Αγ. Κωνσταντίνο.

Έχετε βγει και πάλι στον κεντρικό δρόμο προς Πολλώνια. Μετά από 1.200 περ. μέτρα θα βρείτε πινακίδα με την ένδειξη «bus station» και «taxi station». Εκεί, στρίψτε αριστερά. Ο δρόμος είναι στενός, αλλά βατός χωματόδρομος, μέχρι τον οικισμό και την παραλία της Πάχαινας. Στις περισσότερες από αυτές τις παραλίες, που συγκεντρώνουν αρκετό κόσμο το καλοκαίρι, υπάρχουν τροχοκαντίνες που προσφέρουν πρόχειρο φαγητό και αναψυκτικά, αλλά και ομπρέλλες και ξαπλώστρες. Δεν θα έλεγα ότι συγκινήθηκα ιδιαιτέρως από αυτή την προοπτική...

Μερικές εκατοντάδες μέτρα μετά τις πινακίδες που προανέφερα («bus station» και «taxi station»), με κατεύθυνση πάντοτε προς Πολλώνια, θα φτάσετε στο ανοικτό θαλάσσιο σπήλαιο του Παπάφραγκα και, μερικές δεκάδες μέτρα πιο κάτω, στα ερείπια της αρχαίας Φυλακωπής. Παρκάρετε το αυτοκίνητό σας στον ανοικτό χώρο που υπάρχει ανάμεσα στα δύο αυτά αξιοθέατα του νησιού και αρχίζετε την εξερεύνηση του χώρου πεζή. Πρέπει να δείξετε ιδιαίτερη προσοχή καθώς κατηφορίζετε στο απότομο στενό μονοπάτι που οδηγεί στην μικρή παραλία που υπάρχει στο τελείωμα της σπηλιάς του Παπάφραγκα, γιατί το χώμα δεν είναι πολύ στέρεο και ο κίνδυνος κατολίσθησης είναι ορατός. Πρόκειται για ένα ακόμη παιγνίδι της θάλασσας και των ευμετάβλητων ηφαιστειογενών πετρωμάτων της Μήλου. Ενα χαμηλό βαρκάκι θα μπορέσει να περάσει στο εσωτερικό του σπηλαίου, που θυμίζει μακρόστενη πισίνα, με ένα μικρό «παράθυρο» στο πέλαγος, στη μία πλευρά του, και μια μίνι αμμουδιά στην άλλη! Το σπήλαιο παλιαιότερα ήταν κλειστό. Η είσοδός του, όσο η οροφή βρισκόταν στη θέση της, ήταν σχεδόν αόρατη, γι’ αυτό και λέγεται ότι εχρησιμοποιείτο σαν κρησφύγετο από τους πειρατές.

Σε ελάχιστη απόσταση με τα πόδια, ξεκινώντας από το σπήλαιο του Παπάφραγκα, θα φτάσετε στα ερείπια της αρχαίας πόλης της Φυλακωπής, όπου βρέθηκαν σημάδια πολιτισμού από τη νεολιθική εποχή. Αρκετά από τα κτερίσματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στολίζουν σήμερα τις προθήκες του αρχαιολογικού μουσείου στην Πλάκα, ενώ κάποιες εργασίες για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου και ο,τι απέμεινε από τον οικισμό της αρχαίας Φυλακωπής, βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Φυλακωπή ήταν για αρκετούς αιώνες το κέντρο τής Μήλου και σήμερα ένα τμήμα της είναι βυθισμένο στη θάλασσα.

Η Απολλωνία ή Πολλώνια, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, μαζί με τον απέναντι οικισμό της Πελεκούδας, αποτελούν το δεύτερο λιμάνι τής Μήλου και έναν από τους πιο τουριστικούς προορισμούς του νησιού. Υπολείπονται βεβαίως του Αδάμαντα σε αίγλη, υπερτερούν όμως αυτού σε γραφικότητα και ησυχία. Λέγοντας «λιμάνι» μη νομίσετε ότι μπορούν εκεί να φιλοξενηθούν πλοία και μεγάλα τουριστικά σκάφη, καθώς δεν υπάρχουν οργανωμένες λιμενικές εγκαταστάσεις και ανάλογος ελεύθερος χώρος για αγκυροβόλιο. Εξαίρεση αποτελεί το μικρό επιδοτούμενο Ε/Γ-Ο/Γ «Παναγία Φανερωμένη», το οποίο εκτελεί καθημερινά δρομολόγια που συνδέουν τη Μήλο με την Ψάθη της γειτονικής Κιμώλου. Μια διαδρομή που δεν υπερβαίνει σε χρόνο τα 25 λεπτά της ώρας, ενώ το κόστος μεταφοράς για κάθε επιβάτη είναι 1.80 ευρώ, 1.60 ευρώ για τα μοτοποδήλατα, και 8.60 ευρώ για τα ι.χ.ε. αυτοκίνητα.

Βεβαίως το κατάστρωμα τού συγκεκριμένου Ε/Γ-Ο/Γ δεν διαθέτει χώρο για περισσότερα από 15 περίπου ι.χ.ε. αυτοκίνητα. Αριθμός ικανοποιητικός για τους μήνες του χειμώνα, αλλά μάλλον μικρός για τις ηυξημένες ανάγκες της καλοκαιρινής περιόδου, όταν ο αριθμός των επισκεπτών πολλαπλασιάζεται. Γεγονός που αναγκάζει, όσους ενδιαφέρονται να περάσουν με αυτοκίνητο στην Κίμωλο, να πιάσουν εγκαίρως σειρά στο ντόκο, καθώς τα εισιτήρια δεν προπωλούνται, αλλά κόβονται πάνω στο πλοίο. Όποιος πρόλαβε, την... Κίμωλο είδε δηλαδή! Είναι ευνόητο ότι αν έχετε φθάσει στη Μήλο με το φουσκωτό σας, όλα αυτά που προανέφερα, σχετικώς με τις παραλίες, ξεχάστε τα! Θα προσεγγίσετε τόσο εύκολα σ' αυτές, ώστε όλες οι περιγραφές μου για τους δρόμους και τις αποστάσεις θα σας φανούν... εφιάλτης θερινής νυχτός!

Τρεις αμμουδερές παραλίες υπάρχουν στα Πολλώνια. Εκτός της ορατής, η οποία συνδέει, κατά κάποιο τρόπο, τα Πολλώνια με την Πελεκούδα, υπάρχουν άλλες δύο πίσω από την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής. Η «Πίσω Θάλασσα» και η παραλία «Πολυχρόνης». Ανάμεσα στις δύο αυτές πολύ καλές παραλίες υπάρχουν δύο μικρές «ερωτικές» αμμουδερές αγκαλιές, στις οποίες μπορεί να σταθείτε τυχεροί και να απολαύσετε το μπάνιο μόνος (ή μόνη) με το ταίρι σας, αν βεβαίως προλάβετε να τις βρείτε ελεύθερες! Σε όλες τις παραλίες δεν λείπει η φυσική σκιά που χαρίζουν στους κολυμβητές τα αλμυρίκια.

Στον παραλιακό δρόμο του οικισμού τα εστιατόρια και οι καφετέριες σφύζουν από ζωή το καλοκαίρι, ενώ ακριβώς απέναντι, στην Πελεκούδα, δεσπόζει σε στρατηγική θέση, στην άκρη του ομώνυμου κάβου, το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου. Ρωτήστε σε ποιο εστιατόριο εργάζεται η κυρία Ιωάννα Καραούζου και δοκιμάστε την εξαιρετική Κιμωλιάτικη λαδένια που φτιάχνει! Θα σάς μείνει αξέχαστη! Η «πίτσα των φτωχών», όπως την ονόμασε ο γνωστός ευτραφής τηλεοπτικός «σεφ» Ηλίας Μαμαλάκης.

Σημαντική «λεπτομέρεια» για τους κατόχους ρυμουλκουμένων σκαφών η ελεύθερη γλύστρα ανάμεσα στους δύο οικισμούς. Προσέξτε μόνο πού θα αφήσετε το αυτοκίνητο και το τρέϊλερ ώστε να μην δημιουργήσετε προβλήματα σ’ αυτούς που θα θελήσουν τυχόν να ρίξουν το σκάφος τους στην θάλασσα μετά από σας.  Ο κολπίσκος στα Πολλώνια είναι αρκετά προφυλαγμένος από τους συνήθεις «υπόπτους» ανέμους του καλοκαιριού και αν δεν βρείτε ελεύθερο χώρο στο ντόκο, μπορείτε να φουντάρετε αρόδου και να βγείτε, με κάποιο τρόπο, στην παραλία. Τα νερά πάντως είναι αρκετά ρηχά και θα έλεγα ότι αν αγκυροβολήσετε κοντά στην ακτή θα μπορέσετε ίσως να βγείτε έξω περπατώντας μέσα στην θάλασσα χωρίς να βραχείτε ολόκληροι!

Σε απόσταση όχι μεγαλύτερη από δύο χιλιόμετρα, ξεκινώντας από τα Πολλώνια, θα φτάσετε στην περιοχή του εργοστασίου εξόρυξης της βαρυτίνης. Εδώ το τοπίο αλλάζει δραματικά εξ αιτίας αυτής της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ανάλογες είναι οι επιπτώσεις στον περιβάλλοντα χώρο, καθώς και στην παρακείμενη μεγάλη παραλία στον κόλπο Βούδια, η οποία, για ευνόητους λόγους, δεν είναι ιδιαιτέρως δημοφιλής. Δεν λείπουν πάντως από τη Μήλο οι πολύ καλές παραλίες, οπότε δεν υπάρχει κανένας λόγος ιδιαίτερης ανησυχίας ότι δεν θα βρείτε κάπου να κολυμπήσετε!

Κάτι που θα πρέπει επίσης να λάβετε σοβαρά υπ’ όψη σας, οδηγώντας στην περιοχή που ξεκινάει από το εργοστάσιο βαρυτίνης και καταλήγει στο εγκαταλειμένο θειωρυχείο, είναι ότι ο δρόμος γίνεται πολύ ολισθηρός και άκρως επικίνδυνος, ιδίως όταν βρέξει, και όπως είπα στην αρχή αυτού του οδοιπορικού, αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον τα γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών δεν παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη και οδική βοήθεια γι’ αυτό το συγκεκριμένο τμήμα του νησιού, καθώς και για το τμήμα που καλύπτει ολόκληρη σχεδόν τη δυτική Μήλο, από τη Χιβαδολίμνη και πέρα. Συνεπώς, συνιστάται να επισκεφθείτε με σκάφος τις ανατολικές παραλίες του Καστανά, των Τριών Πηγαδιών, του Κολυμπισιώνα και της Αγκάλης, ώστε να αποφύγετε ενδεχόμενα δυσάρεστα απρόοπτα που θα χαλάσουν τις διακοπές σας.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΔΑΜΑΝΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΜΗΛΟ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Θα σάς πρότεινα να μοιράσετε το μεγάλο τμήμα που αφορά αυτή η περιπλάνηση σε δύο επί μέρους διαδρομές. Αυτήν που ακολουθεί το δρόμο δυτικώς της Χιβαδολίμνης και φτάνει στην Αγ. Μαρίνα, στο Ριβάρι, στον Εμπορειό και στο μοναστήρι και την ομώνυμη παραλία τού Αγ. Ιωάννη, και εκείνην που ακολουθεί το δρόμο προς τις νότιες και πλέον τουριστικές παραλίες Φυριπλάκα, Αγ. Κυριακή, Τσιγκράδο και Παλιοχώρι.

Φεύγοντας από τον Αδάμαντα θα περάσετε από τη μεγάλη παραλία Παπικινού. Η πιο κοντινή και εύκολη λύση για όσους θέλουν να κολυμπούν ή να λιάζονται στον ήλιο, έχοντας απέναντί τους το λιμάνι και τον οικισμό του Αδάμαντα. Ακολουθεί το Συνεδριακό Κέντρο της Μήλου, προσφορά της κυρίας Καίτης Κυριακοπούλου στη μνήμη τού πατέρα της Γεωργίου Ηλιόπουλου. Πρόκειται για ένα παλιό εργοστάσιο επεξεργασίας καολίνη, που είχε κατασκευαστεί το 1925, και αναστηλώθηκε με σεβασμό στο αρχικό σχέδιο, καθώς υπήρξε αξιόλογο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής τού μεσοπολέμου. Σήμερα λειτουργεί σαν μη κερδοσκοπική πολιτιστική εταιρεία και χρησιμοποιείται σαν κέντρο συνεδρίων και διαφόρων εκδηλώσεων.

Καθώς συνεχίζετε να ακολουθείτε την ακτογραμμή τού κόλπου τού Αδάμαντα, θα δείτε στα αριστερά σας τις Αλυκές και το αεροδρόμιο της Μήλου. Ακολουθεί στο ενάμισυ περίπου χιλιόμετρο η μεγάλη παραλία της Χιβαδολίμνης και η ομώνυμη λίμνη. Λίγα μέτρα μετά το μοναδικό οργανωμένο camping της Μήλου υπάρχει διασταύρωση. Πρόκειται για το σημείο που ανέφερα στην αρχή αυτής της ενότητας. Αν επιλέξετε να ακολουθήσετε τον δεξί δρόμο θα αφήσετε μετά από λίγο στα αριστερά σας τη Χιβαδολίμνη, και θα αρχίσετε να ανηφορίζετε. Πεντέμισυ περίπου χιλιόμετρα σας χωρίζουν από την Αγ. Μαρίνα. Ενα σημείο από όπου η θέα ολόκληρου σχεδόν του κόλπου του Αδάμαντα είναι εκπληκτική. Στις 16 Ιουλίου πραγματοποιείται εδώ το πανηγύρι της Αγ. Μαρίνας.

Ο δρόμος, ακριβώς μετά το προαύλιο της ομώνυμης εκκλησίας, συνεχίζει προς Ριβάρι και Εμπορειό. Η σχετική πινακίδα αναφέρει πως η απόσταση μέχρι τον Εμπορειό είναι 2,5 χιλιόμετρα. Στην πραγματικότητα όμως το Ριβάρι απέχει από την Αγ. Μαρίνα περί τα 2 χιλιόμετρα και ο Εμπορειός περί τα  3,7 χιλιόμετρα. Ο χωματόδρομος είναι βατός και φαρδύς και δεν πρόκειται να σας δημιουργήσει προβλήματα. Τα τελευταία πάντως εκατόν πενήντα μέτρα μέχρι το ταβερνάκι του Εμπορειού είναι πατημένη άμμος. Στη γραφική αυτή παραλιακή τοποθεσία, με την έντονη κτηνοτροφική δραστηριότητα, και την προνομιακή θέα στους οικισμούς του Αδάμαντα, της Τρυπητής, της Πλάκας και του Κλήματος, δραστηριοποιείται τους ζεστούς μήνες το ταβερνάκι της οικογένειας Κολιαράκη, που δεν θα σάς αφήσει να φύγετε πεινασμένοι! Αν μάλιστα τους ειδοποιήσετε πριν φθάσετε στο τηλ. 22870 23918, μπορεί να σας ετοιμάσει κάτι πιο ιδιαίτερο. Η τοποθεσία, αν και όχι τόσο αξιοποιημένη τουριστικά, είναι ειδυλλιακή, με τα τραπεζάκια να γεμίζουν το καλοκαίρι τον τσιμεντένιο προβλήτα και το φουσκωτό σκάφος σας να περιμένει (ενδεχομένως) για να σας μεταφέρει και πάλι απέναντι. Προσοχή μόνο γιατί τα νερά εδώ είναι πολύ ρηχά και η προσέγγιση πρέπει να γίνει με τη δέουσα προσοχή, όχι τόσο για να μην προκαλέσετε ζημιά στη γάστρα του σκάφους, αλλά για να μην κολλήσετε στην άμμο και τα φύκια που πολιορκούν την περιοχή.

Στο Ριβάρι θα μπορέσετε να προσεγγίσετε με σκάφος από τη θάλασσα, ή βεβαίως με τα πόδια, ακολουθώντας τον στενό χωματόδρομο που παρακάμπτει από τον δρόμο που οδηγεί στον Εμπορειό, στα δύο χιλιόμετρα από την εκκλησία της Αγ. Μαρίνας. Πρόκειται για ένα ήσυχο μέρος, με την θάλασσα να εισχωρεί μέσα στην ξηρά, δημιουργώντας ένα κλειστό κόλπο με άνοιγμα λίγων μόνο μέτρων, δίνοντας έτσι από ψηλά την εντύπωση ότι πρόκειται περισσότερο για λίμνη, παρά για θάλασσα.

Αν συνεχίσετε την περιπλάνησή σας μετά την Αγ. Μαρίνα προς το «outback» της Μήλου, θα αποκτήσετε εμπειρίες... άγριας δύσης! Το «απαγορευμένο», αλλά εντυπωσιακό, τμήμα του νησιού που δεν ασφαλίζουν τα γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων! Ο χωματόδρομος, αν και σχετικώς φαρδύς, γίνεται άκρως επικίνδυνος σε περίπτωση βροχής. Μπορείτε, παρ’ όλα αυτά, να φτάσετε στο μοναστήρι του Αγ. Ιωάννη του Σιδεριανού, και από κει στην ομώνυμη παραλία που αγναντεύει τη δύση. Ο μεγάλος χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων έξω από το μοναστήρι και η συνεχής ανακαίνιση των κελλιών του, υποδηλώνουν την πραγματοποίηση του μεγάλου πανηγυριού στις 25 Σεπτεμβρίου, που διαρκεί τρεις μέρες.

Το παρατσούκλι «Σιδεριανός» δόθηκε στον θαυματουργό Αγιο Ιωάννη του Χάλακα γιατί, σύμφωνα με την παράδοση, ο Άγιος «σιδέρωσε» την πόρτα της εισόδου για να μην μπορέσουν να την παραβιάσουν οι πειρατές. Οταν δε κάποιος πειρατής αποπειράθηκε να πυροβολήσει μέσα από κάποια τρύπα τους πιστούς, ανεβαίνοντας στον τρούλλο τής εκκλησίας, ο Άγιος, πάντοτε σύμφωνα με την παράδοση, του έκοψε το χέρι! Το όπλο έπεσε από το χέρι του πειρατή και φυλάσσεται μέχρι και σήμερα ακόμη εκεί, μαζί με άλλα κειμήλια. Ανάλογο θαύμα αποδίδεται στον Άγιο, όταν μια οβίδα πολεμικού πλοίου κατά τη διάρκεια του Β΄παγκοσμίου πολέμου βρέθηκε σφηνωμένη και άσκαστη μέσα στον τοίχο της εκκλησίας! Για να πω την αλήθεια, την είδα και τη φωτογράφισα!

Μικρά παρακλάδια χωματόδρομου οδηγούν σε άλλες, λιγότερο γνωστές αλλά εξ ίσου ελκυστικές με τις υπόλοιπες του νησιού, παραλίες. Οι Τριάδες, τρεις συνεχόμενες αμμουδιές, και τα Αγκάθια. Ο δρόμος που καταλήγει στον κάβο Βάνι, στα παλιά ορυχεία σιδήρου, αν και όχι τόσο δημοφιλής, θα σας μείνει ωστόσο αξέχαστος από την άγρια ομορφιά τού τοπίου.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΔΑΜΑΝΤΑ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΝΟΤΙΕΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ

Λίγο πριν τις Αλυκές, έχοντας φύγει από τον οικισμό του Αδάμαντα, υπάρχει δρόμος αριστερά, που οδηγεί προς τις πολύ καλές νότιες παραλίες του νησιού. Δύο μόλις χιλιόμετρα από τη διασταύρωση θα μπείτε στην πρώτη μεσαιωνική πρωτεύουσα της Μήλου, τη Ζεφυρία, όπου δεσπόζει ο ναός της Παναγίας της Πορτιανής ή Πορταίτισσας. Κτίστηκε τον 17ο αιώνα, υπήρξε μητροπολιτικός ναός της Μήλου και το όνομά της το οφείλει, προφανώς, στο γεγονός ότι κοντά στο ναό της Κοίμησης υπήρχε η πύλη του κάστρου. Δίπλα ακριβώς στο ναό της Πορτιανής υπάρχει δίδυμος ναός που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Χαράλαμπο. Μετά την καταστροφή της Ζεφυρίας από σεισμό τον 18ο  αιώνα, οι δύο ναοί εγκαταλείφθηκαν και στέγασαν μέχρι και ζώα! Σήμερα έχουν κριθεί ως διατηρητέα μνημεία.

ΠΑΛΙΟ ΘΕΙΟΡΥΧΕΙΟ

Μετά τον οικισμό της Ζεφυρίας υπάρχει πινακίδα «προς θειορυχεία», στη συνέχεια όμως πρέπει να ακολουθήσει κανείς την πινακίδα προς Άγ. Αλέξανδρο, ελλείψει άλλης! Ο δρόμος αρχίζει να γίνεται ιδιαιτέρως δύσβατος. Μετά τις απαγορευτικές πινακίδες μη διανοηθείτε να φτάσετε μέχρι τα εγκαταλειμένα θειορυχεία με συμβατικό ι.χ. αυτοκίνητο! Αν το αποτολμήσετε, κινδυνεύετε να αποκλεισθείτε στην ερημιά για ώρες! Μόνο τετρακίνητα αυτοκίνητα και μοτοσυκλέττες enduro μπορούν να αποτολμήσουν την κατάβαση των τελευταίων 1.000 περ. μέτρων μέχρι τα εγκαταλελειμμένα θειορυχεία και την παρακείμενη υπέροχη κοκκινωπή παραλία. Αφήστε το αυτοκίνητο στο άνοιγμα, όπου υπάρχουν και οι απαγορευτικές πινακίδες, και συνεχίστε με τα πόδια.

Θα σας πάρει 15 περίπου λεπτά της ώρας για να φτάσετε μέχρι κάτω. Δεν είναι τυχαίο ότι πάνω σε κάποιο βράχο είναι γραμμένο ένα κινητό τηλέφωνο... οδικής βοήθειας! Κάτι ξέρει αυτός που την έβαλε! Ο χώρος των παλιών θειορυχείων είναι πάντως εντυπωσιακός και το τοπίο παραπέμπει σε ταινία θρίλλερ! Σκουριασμένα μηχανήματα, ράγιες και βαγονέτα μεταφοράς των υλικών υπάρχουν σκόρπια παντού, ενώ τα κτίρια καταρρέουν όσο ο χρόνος κυλά και κανείς δεν ενδιαφέρεται να τα αναστηλώσει και να τα μετατρέψει σε κάποιο βιομηχανικό μουσείο ή ξενοδοχείο. Ετοιμόρροπες στοές και κιτρινίλες, στο έδαφος και τις γύρω πλαγιές του βουνού, μαρτυρούν την έντονη δραστηριότητα που υπήρχε άλλοτε εδώ, καθώς οι εργάτες έβγαζαν από τα σπλάχνα της γης το θειάφι. Η εξόρυξη κρίθηκε όμως κάποια στιγμή ασύμφορη και το εργοστάσιο έκλεισε το 1960.

Έμειναν οι νότιες παραλίες του Τσιγκράδου, της Αγίας Κυριακής, του Παλαιοχωρίου και της Φυρίπλακας, στις οποίες εύκολα μπορείτε να πάτε, με όλους τους τρόπους. Αν πάτε ως εκεί με το φουσκωτό, δώστε προσοχή πώς θα αγκυροβολήσετε, ώστε να μη σας πάρει ο βοριάς το σκάφος και το ψάχνετε! Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η άγκυρα δεν αρκεί. Καλό είναι να δέσετε μια πρυμάτσα σε κάποιο σταθερό σημείο της παραλίας.

Μην παραλείψετε να φάτε στην ταβέρνα "Sirocco" στο Παλαιοχώρι, που ψήνουν μέσα στην πυρωμένη άμμο! Καλού κακού, τηλεφωνήστε στην κ. Στέλλα Τσιρώνη (31201) ώστε να σας έχει στα υπ' όψιν! Θυμηθείτε επίσης οι καλοφαγάδες τα ονόματα "Ω χαμός" στον Αδάμαντα (ειδικεύεται στο κρέας), "Πέλαγος" στο Παλαιοχώρι και στον Αδάμαντα, "Μέδουσα" στα Μανδράκια με σοκολατόποτα και καλή ποικιλλία μπύρας, "Μεθυσμένη πολιτεία" στην Τρυπητή με καλό φαγητό και ωραίο διάκοσμο, "Barco" στον Αδάμαντα με σπεσιαλιτέ σουπιοπίλαφο, κολοκυθοκεφτέδες, μαυρομάτικα, "Πέτρινο" στη Ζεφυρία, απέναντι απ' την εκκλησία της Πορτιανής.

Χρήσιμες πληροφορίες για όσους ταξιδεύσουν στη Μήλο με σκάφος.

Ασφαλή αγκυροβόλια υπάρχουν μόνο στο λιμάνι του Αδάμαντα και στα Πολλώνια. Όλες οι άλλες παραλίες του νησιού είναι ανοικτές και γι' αυτό ευάλωτες στους καιρούς, ανάλογα με την εποχή. Στα Μανδράκια θα μπορέσετε, περιστασιακώς, να δέσετε το σκάφος σας, εφ' όσον βεβαίως υπάρχει ελεύθερη θέση. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού υπάρχει συνωστισμός, οπότε οι ελεύθερες θέσεις είναι είδη... πολυτελείας.

Ιδιαίτερη προσοχή όταν αγκυροβολείτε αρόδο ή κοντά σε παραλίες που είναι ανοικτές στο πέλαγος! Χρειάζεται οπωσδήποτε να δέσετε ένα ακόμη σχοινί σε σταθερό σημείο της παραλίας, ώστε να μη ξυπνήσετε το πρωί και αρμενίζετε στο πέλαγος, στην περίπτωση που η άγκυρα ξεσκαλώσει! Προσοχή επίσης στις ξέρες, όπου υπάρχουν. Καλό είναι να έχετε μαζί σας έναν ενημερωμένο ναυτικό χάρτη της περιοχής και να μην επαναπαυθείτε στις ενδείξεις του τυφλοσούρτη (g.p.s.). Διατηρείστε χαμηλές ταχύτητες όταν παραπλέετε τις ακτές του νησιού ή περνάτε το στενό μεταξύ Μήλου και Κιμώλου.

Τα πρατήρια που μπορούν να μεταφέρουν καύσιμα μέχρι το σκάφος σας είναι αρκετά. Ενδεικτικώς : Πρατήριο "Ελιν" στην περιοχή του Μύτακα τηλ. 22870 23672, πρατήριο "ΕΚΟ" στον Παρασπόρο τηλ. 22870 23611 και κιν. 6944 472234, πρατήριο "Eλιν" στην Κατηφόρα τηλ. 22870 23803 και κιν. 6945 454359 και πρατήριο "ΕΚΟ" στον Τριοβάσαλο τηλ. 22870 21250. Αν πάντως βρίσκεστε στον Αδάμαντα, ο πιο εύκολος τρόπος να πάρετε καύσιμα είναι στο πρατήριο "Xydous Oil" που βρίσκεται πάνω στον παραλιακό δρόμο, από το λιμάνι προς το αεροδρόμιο, τηλ. 22870 22093. Χωρίς να επιβεβαιώνω τις πληροφορίες, υπήρξαν στο παρελθόν παράπονα ιδιοκτητών σκαφών αναψυχής ότι τα καύσιμά του συγκεκριμένου πρατηρίου δεν ήταν και πολύ καθαρά.

Στην περιοχή του Παρασπόρου, κοντά στον Αδάμαντα, διατηρεί κατάστημα και συνεργείο service και επισκευής εξωλεμβίων κινητήρων ο κ. Γιάννης Καπνόριζας τηλ. 22870 23001 και κιν. 6945 570285, αχρείαστος να είναι! Μηχανικός εξωλεμβίων είναι επίσης ο κ. Ανδρ. Γενναδόπουλος στα Πολλώνια, τηλ. 22870 41402. Γλίστρες υπάρχουν στον Αδάμαντα, κοντά στο πρατήριο καυσίμων "Xydous Oil" και στα Πολλώνια, στο τέλος περίπου της αμμουδιάς προς Πελεκούδα, ενώ πάγο θα βρείτε τους ζεστούς μήνες στον Αδάμαντα. Τον υπόλοιπο χρόνο θα βρείτε μόνο παγοκύβους σε σακκούλες. Τηλεφωνήστε στην κ. Βαρβάρα Κελέκη (Πέρα Τριοβάσαλος) στα τηλ. 6972 891128 ή 6972 896486 ή στον. Δημ. Κολιαράκη (Αδάμαντας) στο τηλ. 6944 628962. Αν χρειαστείτε υγραέριο, αποτανθείτε στον Συνεταιρισμό (Τριοβάσαλος) στο τηλ. 22870 22219

Αν τέλος βρεθείτε στα Πολλώνια και χρειαστείτε δωμάτιο, τηλεφωνήστε σε ένα δικό μας άνθρωπο, τον Μανώλη, που είναι και φουσκωτάκιας, στο τηλ. 6937 151225. Δωμάτια στον Αδάμαντα υπάρχουν πολλά, σας συνιστώ όμως να τηλεφωνήσετε στην Ανεζίνα στο τηλ. 6932 259246. Η σπιρτόζα αυτή Μηλιά δεν θα σας βρει μόνο δωμάτιο, αν δεν είναι ελεύθερο κάποιο απ' τα δικά της, αλλά θα σας δώσει κάθε πιθανή και απίθανη πληροφορία για το νησί. Μέχρι και πού θα πιάσετε μπαλάδες ας πούμε!